Een hongerig brein hunkert naar voedsel. Een eenzaam brein hunkert naar mensen. Een recente hersenstudie toont dit (opnieuw) aan.
Eenzaamheid is hunkering in je brein
Na geïsoleerd te zijn geweest, zo blijkt, werden de hersenen van mensen op een speciale manier actief bij het zien van andere mensen. De activiteit was in het hersengebied dat ook in actie komt wanneer een hongerige persoon voedsel ziet.
Tien uur vasten, tien uur alleen
Het onderzoek werd onder leiding van Livia Tomova gehouden. Zij is cognitief neurowetenschapper en werkt aan het Massachusetts Institute of Technology in Cambridge. Zij en haar collega’s rekruteerden 40 mensen. Op een dag moesten de deelnemers 10 uur vasten – echt helemaal niets eten. Op een andere dag werden dezelfde mensen 10 uur alleen in een kamer geplaatst. Ze konden niemand zien. Geen vrienden, geen familie en geen sociale media. Ze mochten niet eens hun e-mail checken.
FMRI
Na beide dagen bekeken Tomova en haar collega’s de hersenen van deze mensen in een fMRI-machine. Het toont activiteit in de hersenen door bij te houden hoeveel bloed er naar elk gebied stroomt. Aan het einde van elke dag vertoonden de deelnemers hoge activiteit in een hersengebied dat de middenhersenen wordt genoemd.
De wetenschappers waren geïnteresseerd in twee kleine gebieden daarbinnen. Een daarvan was de pars compacta, een onderdeel van de substantia nigra. De andere was het ventrale tegmentale gebied. Beide gebieden produceren dopamine. Het is een hormoon dat een rol speelt bij een gevoel van tevredenheid en en beloningen.
Honger, honger
Bij de deelnemers die gevast hadden werden de twee gebieden geactiveerd toen ze foto’s zagen van lekkere pizza’s of sappige hamburgers. Nadat de deelnemers die waren geïsoleerd plaatjes zagen van mensen die sociaal actief waren, bijvoorbeeld sportende of pratende mensen, werden dezelfde hersengebieden actief. De middenhersenen spelen een belangrijke rol bij de motivatie van mensen om voedsel of vrienden te zoeken.
In feite reageert het brein op voedsel en op sociale signalen, zelfs als mensen geen honger hebben of eenzaam zijn. Maar honger en eenzaamheid verhoogden de reacties en maakten de reacties van mensen specifiek voor wat ze misten. En hoe meer honger of isolement de vrijwilligers zeiden dat ze ervoeren, hoe sterker de activiteit in dit deel van de hersenen. Tomova en haar collega’s publiceerden hun resultaten op 23 november in Nature Neuroscience.
Mensen hebben mensen nodig
Uit de studie bleek ook dat mensen die zeiden een goed sociaal netwerk op na te houden, meer last hadden van het isolement dan mensen die zich al eerder eenzaam voelden. Bij hen was de hersenactivatie minder sterk. Dat wijst op gewenning, waarbij menens minder behoefte laten zien aan sociaal contact. Eerder onder zoek wees hier ook al op.
Deze studie gaat maar over 40 mensen, en over isolement van nog geen 24 uur… Toch zijn er al veel meer onderzoeken die reden geven om te concluderen dat eenzaamheid een lichamelijk signaal is dat ons waarschuwt voor te weinig verbondenheid met anderen. John Cacioppo publiceerde er al jaren geleden over in zijn boek ‘Toward a neurology of loneliness’.
Lange termijn
Er is reden om aan te nemen dat het isoleren van mensen op de korte termijn niet erg schadelijk is, hoewel het vaak op zijn minst vervelend en soms hartverscheurend is. Maar op de lange termijn is het niet alleen vervelend, maar buitengewoon schadelijk. Wie lang geïsoleerd leeft en zich eenzaam voelt, ondergaat hersenveranderingen die niet alleen de gezondheid ondermijnen, maar ook maken dat mensen nauwelijks meer in staat zijn weer een gezond sociaal leven op te bouwen.
Voor mensen die al voor corona moeite hadden een sociaal leven te onderhouden en zich al eerder eenzaam voelden is deze tijd gek genoeg net zo veel anders als daarvoor. Ook zij hebben er baat bij dat meer hulp bij de aanpak van eenzaamheid beschikbaar komt. Het is hoog tijd dat hier meer aandacht voor komt.
Wat kun je doen?
Om te beginnen: onderhoud zo veel mogelijk de contacten die het belangrijkst voor je zijn. Mensen die je goed kent hoef je niet perse in levende lijve te zien, hoewel dat heel fijn zou zijn. Maar juist met goede relaties kun je ook online, via de telefoon of zelfs met ouderwetse brieven goed contact onderhouden. Kies zorgvuldig met wie je wel in één ruimte wilt zijn. En kies ook heel zorgvuldig, in overleg met elkaar, voor wie je bereid bent een risico te lopen en wie je dus wilt omarmen en knuffelen.
Menselijk contact is net zo belangrijk als eten en drinken. Gebrek aan contact verzwakt je afweersysteem. Het is daarom van groot belang om wel degelijk te zorgen voor lichamelijk contact! Dating Apps en organisaties die zorgen voor bemiddeling van mensen, of dat nu voor vriendschap, seks of voor een liefdesrelaties is, zijn er niet voor niets. Juist in deze tijd, waarin je niet zomaar op de bonnefooi relaties kunt aangaan, zijn ze goud waard.
Is eenzaamheid al zo gewoon geworden voor je dat je er totaal geen zin meer in hebt om nog mensen te ontmoeten, dan zit je in in de gevarenzone. Dan is het tijd om hulp in te roepen voor de aanpak van eenzaamheid.
Doe de volledig anonieme zelftest als je twijfelt.
Maar wat je ook doet, zorg voor jezelf!
