De WMO vraagt van de gemeente hun burgers te ondersteunen als zij eenzaamheid ervaren.
WMO, gemeente en eenzaamheid
In 2015 werd de huidige Wet Maatschappelijke Ondersteuning (WMO) van kracht. De Rijksoverheid zegt zelf:
Gemeenten moeten ervoor zorgen dat mensen zo lang mogelijk thuis kunnen blijven wonen. De gemeente geeft ondersteuning thuis via de Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo).
Mensen die lang thuis wonen, dat is dus het doel. Voorkomen dat ze in dure vormen van verzorgde huisvesting terechtkomen. Richtinggevend was het onbetaalbaar worden van de ouderenhuisvesting zoals die na de tweede wereldoorlog steeds meer gegroeid was, waarbij mensen van 65 jaar en ouder in steeds comfortabeler en steeds duurdere tehuizen terecht kwamen.
Wensen van mensen
Een begrijpelijke keus, en vooral met het oog op de wens van veel mensen om lang zelfstandig te wonen was het een streven waar veel mensen achter konden staan. Het ontbreken van kennis van wat alleen wonen betekent voor een groeiden zorgvraag heft misschien wel bijgedragen aan dit besluit.
Zo lang mogelijk zelfstandig in je eigen huis betekent helaas vaak: heel lang alleen en opgesloten zitten in je eigen huis. Dat leidt niet alleen tot eenzaamheid, maar ook (daardoor) tot snellere achteruitgang van de gezondheid. De WMO geeft gemeenten opdracht om burgers die daar een beroep op doen, te ondersteunen als ze last hebben van eenzaamheid.
In 2018 bleek dat steeds meer mensen een beroep doen op die wet omdat ze zich zo eenzaam voelen. Vooral ouderen blijken daar mee te kampen, meldt de NOS. Bovendien blijkt dat jaar najaar onder gebruikers van WMO hulp de eenzaamheid toeneemt.
Topje van de ijsberg
Lang niet elke burger die zich eenzaam voelt zal bij de gemeente aankloppen. Gelukkig maar, want het gaat bij eenzaamheid om 40% van de bevolking. Maar zelfs als alleen burgers die zich ernstig eenzaam voelen zich zouden melden, dan zou elke gemeente 10% van de bewoners moeten ondersteunen. Wat kan die ondersteuning dan betekenen?
Traditioneel werd onder eenzaamheid verstaan: de hele dag alleen zitten. Dat overkomt ouderen die niet meer mobiel zijn, niet de beschikking hebben over vervoer en wiens netwerk kleiner wordt. Toch is dit niet wat door wetenschappers onder eenzaamheid wordt verstaan. Dit lijkt meer op sociaal isolement, hoewel ook daar geen sprake van hoeft te zijn als iemand vaak alleen is.
Oorspronkelijk
Lastig, als je niet precies weet wat er nu eigenlijk bedoeld wordt met de opdracht van de wet. Kijk je daar de bedoeling van de wetgever, dan is duidelijk dat het eigenlijk gaat om de ondersteuning van mensen die zelf niet (meer) kunnen zorgen voor het onderhouden van sociale contacten.
Oplossing kan dan zijn het aanbieden van een scootmobiel, om zo de mobiliteit op peil te houden. Of vervoer naar een dagbesteding of af en toe een uitje. Het in de gaten houden van een groep mensen die anders misschien tussen wal en schip terecht zouden komen is daar een onderdeel van. Voorkomen dat er kantenkoppen opduiken als deze is ook een reden om je beste beentje voor te zetten als gemeente:
Ontwikkeling
Eenzaamheid gaat niet over de paar procent van de bevolking die niet voor zichzelf kan zorgen, hoe zorgelijk dat ook is. Mensen die werkelijk niet in staat zijn voor hun eigen netwerk te zorgen, die hebben natuurlijk ondersteuning nodig. Het is een groot goed dat wij in een land leven waar dat over het algemeen goed geregeld is. De gemeente kan dan ook een beroep doen op tal van organisaties die met vrijwilligers inzet mensen ondersteunen die het zelf niet helemaal kunnen redden.
Feit is dat eenzaamheid als volksgezondheidsprobleem door de opdracht in de WMO goed beschouwd op het bordje ligt van de gemeente. Dat is een enorm probleem, dat niet opgelost kan worden met de instituties die zich met vrijwilligers inzetten voor de medemens.
“De overheid is geen gezelschapsdame”
Alexander Pechtold
Wie denkt dat de oplossing van eenzaamheid bestaat uit het bieden van gezelschap, kan tot zo’n uitspraak komen. Begrijpelijk en, laten we eerlijk zijn, dan ook wel terecht. Maar eenzaamheid is veel meer en ingewikkelder dan het gebrek an gezelschap. Omdat de gevolgen voor de gezondheid zo immens zijn, ligt het voor de hand dat de overheid inderdaad een leidende rol neemt inde aanpak van dit probleem.
Maatwerk
Steeds meer dringt door dat eenzaamheid oplossen een individuele zaak is. Overal in het werkveld van het sociaal domein gonst de uitspraak: ‘de aanpak van eenzaamheid is maatwerk’. Wat nog niet is doorgedrongen tot veel gemeenten en hulp biedende organisaties, is dat oplossen de taak is van de persoon zelf, en niet van de hulpverlener. De hulpverlener heeft de taak voldoende kennis te hebben van eenzaamheid en van wat werkt bij de aanpak van eenzaamheid, om vervolgens de ander de kans te geven het – met de nodige hulp – op te lossen.
Hoe dan?
Afgezien van de ‘traditionele’ gevallen van alleen-zijn, zoals hierboven beschreven, waarbij het bieden van praktische ondersteuning heel mooi en goed is, zal er dan ook een aanbod moeten zijn voor mensen die willen leren omgaan met hun eenzaamheid. Dat heeft zin. Want mensen die geleerd hebben hoe je eenzaamheid aanpakt en hoe je relaties aangaat en aanhoudt, die kunnen die kennis uitdragen en delen.
WMO of niet
De WMO biedt een kader waarbinnen we in Nederland de professionele aanpak van eenzaamheid kunnen vormgeven.
Specialisten eenzaamheid kunnen adviseren over een verstandige aanpak.
