Eenzaamheid is een van de meest onderschatte gezondheidsproblemen ter wereld. Eenzaamheid maakt vatbaar voor vroege dementie, hart- en vaatziekten, obesitas, depressiviteit… Eenzaamheid ondermijnt ons afweersysteem. En dat is geen goed nieuws.
Intuïtie
Geheel tegen onze intuïtie in komt eenzaamheid voor onder alle leeftijden, van de wieg tot het graf. Eenzaamheid is op zich niet erg: het is een signaal dat we te kort komen aan verbondenheid met mensen. Net zoals honger ons zegt dat we moeten eten, zegt eenzaamheid ons dat we ons moeten verbinden. Dat zou toch moeten kunnen? Mensen genoeg. Kansen genoeg dus. Ontmoetingsmogelijkheden genoeg, zelfs in deze tijd. Daar zit het probleem niet.
Realiteit
Net zoals we intuïtief denken dat eenzaamheid voornamelijk een ouderenprobleem is, denken we dat iedereen wel weet hoe je relaties maakt en onderhoudt. Als je het aantal scheidingen bekijkt, snap je dat we daar niet zo enorm goed in zijn. Niemand neemt zich op de trouwdag voor dat het maar voor tijdelijk is, en toch is dat voor veel mensen de realiteit. Terwijl ze echt oprecht hun leven samen willen doorbrengen lukt het veel mensen niet dat te realiseren.
Vroeger
Vroeger werd er veel minder gescheiden. Je zou daardoor misschien denken dat eenzaamheid toen minder was, maar er is waarschijnlijk iets anders aan de hand. Nu we in materieel opzicht zo gegroeid zijn, zijn we in staat om ons leven ook alleen te leven. Er is niet meer een sterkte economische noodzaak om bij elkaar te blijven. Dat er vroeger ook veel stille eenzaamheid was binnen relaties, dat kun je wel als een gegeven aannemen.
Ontdekking
Het probleem zit in iets wat we wereldwijd nu aan het ontdekken zijn. Net zoals we ooit als mensheid hygiëne ontdekten, zo ontdekken we nu sociale hygiëne: dat we anders met elkaar moeten omgaan. Wat we missen is de competenties om gezonde relaties aan te gaan en te houden. Die competenties zijn: zelfkennis, mensenkennis, weten hoe je goed communiceert, wat belangrijk is in relaties en hoe je ze goed houdt. Dat moeten we dus leren.
Helaas is dat niet het enige probleem van eenzaamheid.
Ernstige gevolgen voor de persoon
Eenzaamheid die mensen niet kunnen oplossen, wordt chronisch. Dat gaat gepaard met hersenveranderingen die ons sociale functioneren belemmeren. Daarmee is eenzaamheid een zichzelf versterkend fenomeen. Mensen die al te maken hebben met een ‘eenzaam brein’ zijn niet zonder meer in staat de competenties te leren om relaties aan te gaan. Zij hebben eerst hulp nodig om neuroplasticiteit en neurogenese te stimuleren en om te leren zonder stress om te gaan met anderen.
In het kort
- Eenzaamheid zelf is niet erg, het is een overlevingsmechanisme
- Wie zich eenzaam voelt moet zich verbinden met andere mensen
- Wie dat niet kan moet leren hoe het moet (competenties leren)
- Wie door omstandigheden de eigen competenties niet kan gebruiken moet hulp hebben
- Wie zich al langer eenzaam voelt heeft gespecialiseerde hulp nodig
Er kan veel!
Het grootste probleem van eenzaamheid is niet de eenzaamheid zelf, maar het gebrek aan kennis van het fenomeen en de foute beeldvorming. Daardoor is de hulpverlening ondermaats en herkennen mensen zich niet in het beeld van ‘de eenzame mens’. Toch is er heel veel te doen aan eenzaamheid, ook als die al langer duurt.
Er kan ongelofelijk veel bereikt worden als we meer kennis delen over eenzaamheid, maar vooral ook over hoe je relaties bouwt en houdt. Helaas is die aanpak voor veel mensen die zich eenzaam voelen een te grote stap. Met zo’n eenzaam brein is je cognitief vermogen ondermaats en je sociale gedrag vaak niet passend. Dat zijn namelijk typische gevolgen van eenzaamheid.
Meer stappen
Eenzaamheid aanpakken kun je dan ook niet zonder meer door te proberen mensen de competenties te leren die hierboven zo mooi staan beschreven. Er lopen te veel mensen rond die zich al heel lang erg eenzaam voelen. Zij hebben hulp nodig van mensen die zich hebben gespecialiseerd in hulp bij eenzaamheid. Die zijn er wel, maar mondjesmaat. Je vindt ze hier.
Meer kennis helpt. Deel daarom dit blog!
Jeannette Rijks is onafhankelijk onderzoeker, gespecialiseerd in eenzaamheid.
Zij ontwikkelde een werkzame methodiek voor mensen die langer last hebben van eenzaamheid.
In haar bedrijf, Faktor5, kun je een opleiding volgen tot Voorlichter eenzaamheid en Specialist Eenzaamheid.
