Verlegen Kind klinkt als een boektitel uit de jaren vijftig van de vorige eeuw. En je zou inderdaad verwachten dat er jarenlang onderzoek is gewenst naar verlegenheid bij kinderen. Pedagogiek en psychologie hebben er ook wel iets over te zeggen, maar om nou te zeggen dat het altijd even helder is…
Verlegen kind en eenzaamheid
Veel kinderen maken een korte periode door waarin ze terughoudender zijn dan de open en makkelijke peuter die je gewend was. Dat is niet zo erg, vooral als je je kind daar goed in begeleidt. Dwing iets af, laat zien dat er niets is om bang van te zijn en leg dat niet uit aan je kind waar een ander bij is, zet je kind niet voor schut.
Genetisch?
Verlegen kinderen hebben moeite met het herkennen van gezichtsuitdrukkingen. Dat is een verschijnsel dat ook voorkomt bij mensen die zich eenzaam voelen. Een ander niet begrijpen leidt dan weer tot ongemakkelijke sociale omgang, wat weer leidt tot terugtrekken, kortom, de cirkel is rond. Je zou kunnen denken dat verlegenheid genetisch is, en dat je dus weinig kunt doen. De vraag is of dat war is. Want al is er een genetische component, dan nog is de invloed van buiten groter, dus je kunt echt wel bijsturen!
De een vindt verlegenheid iets om je totaal geen zorgen om te maken, de ander stelt dat je bij de eerste tekenen moet ingrijpen. Daar heb je niet zo veel houvast aan. Wat uit onderzoek wel duidelijk is, is dat kinderen die op school verlegen zijn, minder goed presteren, minder goed meekomen, vaak het pispaaltje zijn en slachtoffer van pesten. Reden genoeg om zo snel mogelijk iets aan verlegenheid en aan eenzaamheid te doen.
Kip of ei
Eenzaamheid en verlegenheid zijn een beetje kip-en-ei kwesties. Het is niet altijd helder wat oorzaak en wat gevolg is.
Eenzaamheid ontstaat als iemand behoefte heeft aan verbinding en die niet heeft of niet voelt. Meestal ontstaat eenzaamheid als vaste patronen van verbinding worden verstoord. De betrouwbaarheid van het leven, van mensen, is weg en het kind voelt zich alleen op de wereld. Als dat basisvertrouwen in mensen ontbreekt, is het begrijpelijk dat een kind verlegen is: een kind leert heel snel van ervaringen en supersnel van slechte ervaringen.
Bowlby
Er zijn theorieën te over die zich bezighouden met de vraag waarom een kind dat vertrouwen mist. Zo is er de bekende hechtingstheorie van Bowlby, waar veel op is doorgeborduurd door latere onderzoekers. Deze theorie heeft veel verdriet opgeleverd, omdat ouders wel werden gezien als de oorzaak van hechtingsproblemen van een kind.
Een wat abstractere manier om ernaar te kijken is deze. Mensen vormen relaties in voorgeprogrammeerde patronen. We zijn kind zodra we geboren zijn, hebben ouders, zij hebben een relatie, kortom, we worden geboren in een wereld van patronen in relaties. Een baby weet heel snel de eigen plek in de relatie met de ouders. Die baby heeft heel weinig om aan te geven wat ie wil.
Verstoord patroon
Maar als de relatie wordt verbroken (lees: mama gaat even weg) is dat voor een baby een enorme schok. In diens wereld is het vaste relatiepatroon, met alle veiligheid die daarmee samenhangt, de hele wereld.
Zo kan een kind zich eenzaam voelen omdat een van de ouders weg is, het alleen is en het niet weet hoe dat nare gevoel is op te lossen. Als de ouders tijdig terug komen om het kind te troosten, leert het kind dat het wel weer goed komt. Sommige baby;s leren echter dat je je alleen en elelkndig voel tals je moeder weg is, en dat je daar niets aan kunt doen. Zo’n kind kan geleerd hebben niet meer te vertrouwen in mensen.
Vroeg verstoord patroon
Van kinderen die een couveuse-geschiedenis hebben is bekend dat zij veel meer problemen hebben met eenzaamheid. Van kinderen die een of meer nare dingen hebben meegemaakt weten we inmiddels ook dat ze kans hebben het moeilijker te hebben in het leven, met meer eenzaamheid en verlegenheid. Martine Delfos heeft hier in Nederland over gepubliceerd.
Wat ook de oorzaak is van verlegenheid, het is zaak er iets aan te doen als je kind er last van heeft. Lach het kind niet uit wanneer het zich verstopt als je bezoek krijgt, je kind begrijpt heel goed dat je hem of haar uitlacht. Dat maakt de zaak alleen erger. Neem je kind serieus. Eenzaamheid en verlegenheid hebben nare gevolgen voor het hele leven. Zoek hulp als je er niet uitkomt en zoek iemand waar je kind zich goed bij voelt. Je huisarts of het consultatiebureau is een goed startpunt.
