Visie 1: mensen hebben steun nodig
Er zijn twee visies als het gaat om eenzaamheid aanpakken. De ene houdt in dat mensen die zich eenzaam voelen steun nodig hebben en dat je dus mensen zo nodig ondersteunt, ze troost en er ‘gewoon voor ze bent’. Eigenlijk is dat voor wat we vroeger ‘de eenzame medemens’ noemden: mensen die door ziekte of handicap zelf niet in staat zijn contacten te onderhouden. Dat is prachtig en heel menselijk en gelukkig zijn er erg veel mensen die graag iets voor een ander willen betekenen, die dit soort activiteiten voor hun rekening nemen. Als puntje bij paaltje komt zijn we gelukkig meestal wel bereid iets voor een ander te doen. Dat is wat ons tot mens maakt.
Visie 2: mensen zijn verantwoordelijk voor hun eigen leven
De tweede visie gaat uit van het feit dat eenzaamheid in ieders leven voorkomt en dat het de verantwoordelijkheid van de persoon zelf is om daarmee om te gaan. Het idee is dat mensen zichzelf helpen bij het oplossen van hun eenzaamheid door passende relaties aan te gaan. Omdat lang niet iedereen dat blijkt te kunnen is de aanpak vanuit die tweede visie dus: mensen daarbij helpen met de juiste ondersteuning. Het lastige is dat eenzaamheid best complex is waardoor het geven van ondersteuning niet voor iedereen is weggelegd. Je moet er wat voor leren.
Talloos veel miljoenen…
Sinds langere tijd al weten we dat eenzaamheid voorkomt bij ongeveer de helft van de samenleving. Rijk en arm, oud en jong, hoogopgeleid of niet. De meeste van deze mensen zouden geholpen zijn met lessen in relatievaardigheden. Helaas zijn veel van hen door eenzaamheid geremd in hun leervermogen, zeker waar het gaat om sociale relaties, waardoor voor hen een bijzondere aanpak nodig is. Met de kennis van nu kiezen wij voor die laatste aanpak, omdat het mensen niet alleen helpt hun eenzaamheid nu aan te pakken maar ze ook een instrument geeft om later in het leven om te gaan met eenzaamheid.
Eenvoud is niet altijd het beste
De meeste aanpakken van eenzaamheid bestaan uit activiteiten vanuit die eerste visie. Het lijkt ook voor de hand te liggen: zorg dat iemand niet alleen is en de eenzaamheid is opgelost. Het is helaas ingewikkelder. Maar het is wel het gemakkelijkst uit te voeren. Regel een koffieochtend, organiseer een uitje, laat kinderen een kaartje sturen naar een vreemde… Allemaal lieve initiatieven die bijdragen aan bewustwording rond eenzaamheid. Maar eenzaamheid oplossen doen ze meestal niet. Niet altijd zal dat ook kunnen, maar het is de moeite waard om altijd eerst te onderzoeken of dat wel mogelijk is.
Echt oplossen is niet eenvoudig
Keer op keer blijkt uit onderzoek dat het oplossen van eenzaamheid een ingewikkelde zaak is. Dat het meestal niet lukt. Vaak wordt dan onderzocht wat het effect is van vormen van aanpak vanuit die eerste visie. Maar we mogen niet vergeten dat daar de oplossing van eenzaamheid niet het doel is. Het doel is daar: eenzaamheid verzachten door het geven van aandacht of van een plezierige ervaring. Dat is prima en mooi en we mogen die vormen van aanpak ook niet afrekenen op het feit dat ze eenzaamheid niet oplossen.
Oplossen is leren
Het merendeel van de mensen is heel goed in staat om de eigen eenzaamheid te leren aanpakken. Mensen die zich (langer) eenzaam voelen hebben echter een brein dat is getekend door eenzaamheid. Letterlijk. Dat heeft gevolgen voor de leerbaarheid en de bereidheid nieuwe mensen te ontmoeten. Terwijl daar nu juist vaak de oplossing voor eenzaamheid is te vinden. Dat betekent dat een aanpak die gericht is op het leren van de nodige vaardigheden goed rekening moet houden met dat eenzame brein.
Meer effecten dan minder eenzaam…
Daarmee bereik je dat ze niet alleen hun eenzaamheid leren aanpakken, maar ook meer kunnen participeren, minder lang ziek zijn en dus in alle opzichten een minder groot beroep doen op anderen. Het is een aanpak die een lagere adem vraagt, maar wel een die mensen minder afhankelijk maakt van hulp. De wetenschappelijk erkende methodiek Creatief Leven is daarbij ontworpen om rekening te houden met de effecten van eenzaamheid op het brein.
Beide visies hebben waarde
Beide vormen van aanpak zijn nodig. Niet iedereen is in staat of bereid om zelf iets te doen om de eigen problemen op te lossen. Beide kanten kan en moet je combineren om een verantwoorde aanpak van eenzaamheid te realiseren. Een aanpak die voor de korte termijn zowel als voor de langere termijn zal werken. De kunst is om te kunnen beoordelen welke vorm voor wie wanneer zinvol is. Daarmee bereik je dat je de juiste energie naar de juiste plek brengt. Dat je mensen helpt op een manier die zo mogelijk effectief is, maar in elk geval verantwoord. Deskundigheid in huis halen is het minste wat je daarvoor kunt doen.
De helft van de bevolking voelt zich te veel eenzaam!
49% Van de burgers kunnen helpen bij eenzaamheid is misschien een illusie, maar we kunnen veel meer mensen helpen door hen instrumenten aan te reiken om zelf hun eenzaamheid aan te pakken. Zo kunnen we duurzame verandering teweegbrengen en de last op de samenleving als geheel verminderen.
