Eenzaamheid is een complex probleem. Zorg voor kennis van zaken, bij de uitvoerende professionals en bij vrijwilligers, en baken hun werk helder af.
Ken het verschijnsel eenzaamheid – en onderschat het niet
Denk niet dat je alles al weet, doe de kennistest. Weet het verschil tussen sociaal isolement en eenzaamheid, want dat zijn heel verschillende zaken met heel verschillend soort aanpak.
Eenzaamheid is een complex probleem. Zorg voor kennis van zaken, bij de uitvoerende professionals en bij vrijwilligers, en baken hun werk helder af. Dat voorkomt frustratie bij allen. Laat diagnose en verwijzing over aan goed opgeleide krachten.
Maatwerk: eenzaamheid is individueel
Het oplossen van eenzaamheid is een individuele taak van de persoon zelf. Deze is de enige die kan bepalen waar de behoefte ligt en hoe die te vervullen. De enige taak van de hulpverlener is dat proces te begeleiden en zo nodig te sturen. Het aanbieden van activiteiten is geen aanpak van eenzaamheid.
Ken de succesfactoren
Er is al jaren heel veel gedaan. Er zijn maar een paar vormen van aanpak succesvol. Ken ze, ken hun karakteristieken en weet waarom welke aanpak werkt. Ongefundeerde voortzetting van falende projecten onder het motto: “meer doen levert meer resultaat” is niet alleen verspilling van middelen, maar frustreert alle betrokkenen.
Gecombineerde aanpak slaagt vaker
Uit de analyse van de vraag van de betrokkene zal vaak blijken dat er een combinatie speelt van persoonlijke factoren en omstandigheden buiten het individu. Begin met het meest dringende probleem, maar laat niet na ook de rest aan te pakken. Vergeet daarbij niet dat eenzaamheid geen sluitpost mag zijn. Verbinding is een eerste levensbehoefte. Maar zonder geld blijft er continue stress bij de persoon bestaan, die eerst moet worden aangepakt. Schuldhulpverlening gaat voor de aanpak van eenzaamheid.
Leren accepteren is ook een kunst
Soms is eenzaamheid zo complex dat geen enkele aanpak soelaas biedt. In perioden na een groot persoonlijk verlies is eenzaamheid bijna altijd een gegeven. Helpen accepteren van het probleem heeft dan meer zin. Voor een cliënt is het vaak lastig te accepteren. Ook voor een hulpverlener is het niet altijd eenvoudig te accepteren dat het soms niet echt mogelijk is om eenzaamheid op te lossen. Maar geef niet te snel op. Denk aan de niveaus van verandering, pas de aanpak aan.
Doelgroepenbeleid is zinvol bij preventie
Voorkom in de valkuil te stappen dat je bezig bent met een ‘doelgroepen’ aanpak! De aanpak moet altijd individueel zijn. Een doelgroepenbeleid heeft maar in beperkte mate zin. Voor preventie kan het zeer zinvol zijn om doelgroepen te informeren. Denk aan scheiding, pensioen, verhuizing.
Motivatie – iemand moet zelf willen
Eenzaamheid zorgt vaak voor angst, een afwachtende houding, en de neiging te leunen op hulpverlening. Meedoen aan een activiteit is voor velen een angstig vooruitzicht. Wees helder in wat u motiveert en wat de motieven voor de cliënt zijn. Een klein bedrag vragen voor deelname aan een activiteit is goed voor de motivatie. Kennis van eenzaamheid is essentieel voor degene die er mee wil leren omgaan, dat geldt dus ook voor uw cliënt. Kennis is echter niet genoeg. Als mensen er geen tijd en energie in willen steken, of als ze daartoe niet in staat zijn, dan heeft een interventie geen kans van slagen.
Slaagkans vergroten
Het welslagen van een interventie hangt af van mensen. Als zoveel mogelijk mensen die dragen, en als deze aansluit bij de cultuur, de strategie, de kennis en kunde van de organisatie, is er een goede start. Iets nieuws doen betekent meestal een taak erbij of zich nieuwe vaardigheden eigen maken. Nieuwe dingen roepen altijd weerstand op. Calculeer dat in en maak de omstandigheden optimaal.
Samenwerken of niet?
Samenwerken met andere organisaties heeft voor- en nadelen. Voordeel is andermans expertise, maar daar staat tegenover dat samenwerking veel afstemming en dus tijd kost. Tevoren moet dus duidelijk zijn wat de meerwaarde is van samenwerken en welke taakverdeling hierbij hoort.
Wees bedacht op meer effect dan je lief is…
Veelal zijn hulpverleners eenzijdig gericht op de positieve effecten die ze verwachten van een activiteit. Maar er kunnen ook (onbedoelde) negatieve effecten optreden. Het is van groot belang die neveneffecten te kennen en na te gaan hoe ze kunnen worden voorkomen of zo klein mogelijk kunnen worden gehouden.
Kosten/baten analyse
De beste activiteit is er een die naar verwachting de eenzaamheid van de deelnemer aanzienlijk zal verminderen, zonder dat al te veel negatieve neveneffecten optreden, terwijl de kosten aanvaardbaar zijn en in de hand worden gehouden. Hoe langer het project doorgaat, des te duurder het wordt. Ook hierbij is het nodig het verwachte extra effect af te zetten tegen de meerkosten.
Zorg voor…
Opleiding en bijscholing van vrijwilligers en professionals. Gebleken is dat veel vrijwilligers juist vrijwilliger zijn om hun eenzaamheid te bestrijden. Dat is een (positieve!) vorm van afleiding zoeken. Zij zijn daarmee echter juist de minst aangewezenen om anderen die last hebben van eenzaamheid te helpen. Zij zijn juist de meest voor de hand liggende groep om een zelf een actief programma te volgen, b.v. “Hoe help ik bij eenzaamheid?”
Meet het resultaat
Bij de aanpak van eenzaamheid zijn veel partijen betrokken. Dat maakt het lastig te overzien welke activiteit zinvol is. Gezien de groeiende groep potentiële hulpvragers is het noodzaak in beeld te krijgen welke interventie welk resultaat heeft, om te voorkomen dat energie wordt verspild. Gebruik standaard voor- en nametingen. Het geeft geen keiharde cijfers, maar wel een indicatie van het effect.
Bronnen van beschikbare interventies
In Nederland heeft Movisie de opdracht om interventies voor eenzaamheid te inventariseren. In de databank sociale interventies is een aantal terug te vinden. Maar staar je er niet blind op. De wereld is groter dan het sociaal domein. In de vrije sector is heel wat te vinden dat op een andere manier hulp bij eenzaamheid biedt.
