Ons hele bestaan, onze existentie, is niets anders dan leven in relaties met anderen. En dat ontwikkelt zich volgens patronen. Patronen waar we ons meestal niet van bewust zijn. Tot er een kink in de kabel komt.
Existentiële verbondenheid in relaties
Als die patronen van relaties verbroken worden, voelen we ons niet goed. Dat is het moment waarop we eenzaamheid voelen. Als een waarschuwing. Een signaal dat ons erop attent maakt dat onze patronen niet de patronen zijn die we nodig hebben, dat we niet voldoende verbonden zijn met anderen. Niet voldoende voor onze veiligheid, niet voldoende voor ons voortbestaan, niet voldoende om een fijn en gelukkig leven te leiden.
Het is mijn overtuiging dat eenzaamheid een signaal is dat onze patronen van verbinding met anderen niet in orde zijn. De patronen die er zijn leveren ons (en niet alleen onszelf, maar daardoor mogelijk ook de anderen in die relatie en de mensen daar weer omheen!) niet wat we nodig hebben. Eenzaamheid is een signaal dat ons aanzet tot actie.
Honger, dorst, eenzaamheid
Net zoals honger ons wijst op het feit dat ons lichaam af en toe wat nodig heeft om het overeind te houden, wijst eenzaamheid ons erop dat we alleen in betekenisvolle verbinding met anderen ons leven vorm kunnen geven. En net zoals honger ons wel vertelt dat ons lichaam iets te kort komt, maar niet wat het precies tekort komt, vertelt eenzaamheid ons wel dat we iets missen, maar niet welke soort verbinding we nodig hebben.
Existentiële verbondenheid is ons geboorterecht
We worden geboren uit verbinding, we groeien op in verbinding, we willen leven in verbinding. Als dat niet lukt voelen we ons eenzaam. Als we verbinding missen, als ons verbondenheid wordt ontzegd, worden we diep ongelukkig. Kinderen sterven bij gebrek aan liefde. Kleuters kwijnen weg bij gebrek aan aandacht.
Maar ook als volwassen hebben we de basisbehoefte ons verbonden te weten met anderen. Niet, zoals Maslow dacht, pas als andere behoeften zijn bevredigd. Verbondenheid is een basisbehoefte, even sterk als de behoefte aan eten en drinken.
Default instelling
Wij zijn ten diepste verbonden met elkaar en de kwaliteit van onze relaties bepaalt onze verbondenheid met de wereld. Onze existentiële verbondenheid met elkaar maakt dat we een samenleving kunnen vormen. Het is ons lot mens te zijn in verbondenheid met andere mensen. Het is onze default-instelling om verbonden te zijn met anderen, om te bewerkstelligen dat we die samenleving overeind houden.
Gaat er iets mis in die verbinding, is het normale patroon verbroken, dan voelt dat niet goed. Dat is wat we ervaren als eenzaamheid. Eenzaamheid is dan ook op zich niets ernstigs. Sterker nog, het is een noodzakelijk signaal voor het geval er iets mis is in onze verbondenheid met anderen. Zodat we in actie kunnen komen. Zodat we patronen kunnen vormen die goed zijn voor onszelf èn de ander.
Verbroken patronen
Kijk je met deze visie naar de omstandigheden waardoor eenzaamheid ontstaat, dan kom je op één oorzaak: verstoorde patronen. Ergens is er iets wat niet klopt in de patronen van relaties. Soms is het patroon nog niet zo lang geleden verstoord. Door een verhuizing bijvoorbeeld. Of door de geboorte van een kind. Soms is dat patroon al heel lang geleden verstoord, mogelijk al van kleins af aan. Ieder mens wordt geboren met een onbewust verwachtingspatroon ten aanzien van relaties.
Zonder meteen in termen van reïncarnatie te vervallen, kan ik rustig stellen dat patronen van relaties zelf over generaties heen doorgegeven worden. Dat je twee ouders hebt, dat je vrienden maakt, dat je een partner zoekt, dat je kinderen wenst, het zijn allemaal ingebakken verwachtingspatronen van relaties.
Van jongs af aan
Het kan zijn dat zo’n verwachtingspatroon al van jongs af aan wordt gefrustreerd. Dan heeft zich nooit een normaal, gezond patroon kunnen vestigen en is een leven in eenzaamheid het vaste patroon geworden. Je ziet dit terug in de sterke drang die heel veel adoptiekinderen hebben om te weten wie hun ouders zijn en daar ook contact mee te hebben. Afgestaan worden als kind is geen recept voor een gelukkig en gezond zelfbeeld en daarmee is de kans op problemen met eenzaamheid groot.
De oorzaak van eenzaamheid
Eenzaamheid wordt veroorzaakt door verstoring in patronen van relaties. Het wordt dus niet alleen veroorzaakt door scheiding en dood, ingrijpende levensgebeurtenissen waarvan we weten dat ze een enorme invloed hebben op ons leven. Een scheiding, een ziekenhuisopname, verlies van gezondheid, het overlijden van een partner, dat zijn allemaal gebeurtenissen waarvan we weten en ook wel snappen dat ze aanleiding tot eenzaamheid kunnen zijn. Als je kijkt door de bril van patronen, dan zie je dat net zo goed heel plezierige gebeurtenissen, maar ook kleine dingen eenzaamheid kunnen oproepen.
Uit onderzoek is inmiddels bekend dat het negeren van dat signaal van eenzaamheid je gezondheid ernstige schade toebrengt[1]. Eraan wennen, je erbij neerleggen, omgaan-met, accepteren, standaardverlaging of hoe je het ook wilt noemen als je het niet oplost, het is onverstandig en ongezond. Eenzaamheid aanpakken is dan ook een van de belangrijkste dingen die je in je leven kunt doen.
[1] 18 Loneliness.
Cacioppo, John T.; Hawkley, Louise C.
Leary, Mark R. (Ed); Hoyle, Rick H. (Ed), (2009). Handbook of individual differences in social behavior. , (pp. 227-240). New York, NY, US: Guilford Press, xv, 624 pp.8. Accepteren, er
