Ben je depressief of eenzaam? Het verschil is niet altijd duidelijk. Belangrijke verschillen in een overzicht.
Eenzaam en depressief of…
Depressief, dat is ongrijpbaar, je weet niet goed hoe je daar mee om kunt gaan. Moet je dan aan de pillen, of naar een psycholoog? Al is depressiviteit een van de belangrijkste zaken in de psychotherapie, eigenlijk weet niemand wat het precies is. Het is een serie verschijnselen, die in verschillende gradaties voor kunnen komen. Een van die verschijnselen is dat je geen enkel plezier meer beleeft in het leven. Maar ja, dat kan bij eenzaamheid ook gemakkelijk gebeuren. Wie geen band heeft met anderen, met het leven, ziet misschien geen reden meer om op te staan.
Depressie
De DSM criteria voor depressie zijn deze:
Primaire symptomen voor een depressie
De eerste twee zijn de primaire symptomen, de rest kan er bij aanwezig zijn
- – depressieve stemming gedurende het grootste deel van de dag, bijna elke dag
- – duidelijke vermindering van interesse of plezier in alle of bijna alle activiteiten gedurende het grootste deel van de dag, bijna elke dag
(Secundaire) Symptomen die je vaak ziet:
- – duidelijke gewichtsvermindering of gewichtstoename
- – slapeloosheid of overmatig slapen, bijna elke dag
- – psychomotorische agitatie of remming, bijna elke dag
- – moeheid of verlies van energie, bijna elke dag
- – gevoelens van waardeloosheid of buitensporige of onterechte schuldgevoelens, bijna elke dag
- – verminderd vermogen tot nadenken of concentratie of besluiteloosheid, bijna elke dag
- – terugkerende gedachten aan de dood, terugkerende suïcidegedachten zonder dat er specifieke plannen zijn gemaakt, of een suïcidepoging of een specifiek plan om suïcide te plegen
- Voor de onderstaande diagnosen gelden de volgende criteria:
- depressieve stoornis: vijf symptomen, waaronder ten minste één van de kernsymptomen, gedurende ten minste twee weken
- dysthymie: depressieve stemming gedurende het grootste deel van de dag, meer dagen wel dan niet, gedurende ten minste twee jaar en met ten minste twee extra symptomen
- chronische depressie: er is gedurende ten minste de voorgaande twee jaar voortdurend aan de criteria voor een depressieve stoornis voldaan
Deze criteria komen uit de NHG standaard voor de huisarts.
Eenzaamheid
Eenzaamheid is een emotie, een persoonlijk ervaren, te vergelijken met het ervaren van pijn. Eenzaamheid op zich niet problematisch, maar als mensen niet in staat zijn nieuwe gezonder verbindingen aan te gaan, blijft eenzaamheid voortduren, met ernstige gevolgen. De gevolgen zijn zo erg, dat chronische eenzaamheid beschouwd kan worden als een van de grootste bedreigen van de gezondheid.
Toch is chronische eenzaamheid niet opgenomen in de DSM, het handboek voor de Psychiatrie. Er gaan stemmen op om dat te doen, maar voorlopig is daar geen zicht op. Er is dus niet een door psychiaters ‘erkende’ lijst van symptomen van eenzaamheid. De vraag is of dat nodig is. Wie zich eenzaam voelt, weet dat dat eenzaamheid is. Er is dus niet verder een lijst van symptomen nodig. Wat wel goed is om te weten, is dat veel van de symptomen ven depressiviteit voorkomen bij mensen die zich langdurig eenzaam voelen.
Geld en hulp
Bij gebrek aan een DSM classificatie kan het daarom gebeuren dat mensen die zich eenzaam voelen en hulp vragen, gemakkelijk in de categorie ‘depressief’ belanden, terwijl hun feitelijke probleem eenzaamheid is. Het gegeven dat in Nederland hulpverlening afhangt van het krijgen van een label volgens de DSM, werkt dit nog eens extra in de hand.
Je kunt veilig aannemen dat veel van de mensen die met de diagnose ‘depressief’ door het leven gaan, in feite simpelweg last hebben van eenzaamheid.
Depressief of eenzaam?
In 1980 was het duidelijk: eenzaamheid en depressie komen vaak samen voor, maar ze zijn niet hetzelfde. Dat is wat David Weeks vond en beschreef in zijn artikel: Relation Between Loneliness and Depression: A Structural Equation Analysis.
Inmiddels is het steeds lastiger om een onderscheid te vinden tussen eenzaamheid en depressie, en lijken de verschillen kunstmatig in stand te worden gehouden. Hoe meer we leren over eenzaamheid, des te duidelijker wordt dat depressieve symptomen passen bij de gevolgen van chronische eenzaamheid.
Meten is weten
Bij geïnduceerde eenzaamheid worden bepaald hersengebieden actief. Onder anderen Cacioppo heeft daarover gepubliceerd. Zo weten we inmiddels dat eenzaamheid in de hersenen is terug te vinden, iets wat voor depressiviteit niet is gelukt.
Hoewel er dus voor depressiviteit gestandaardiseerde ‘symptoomcheckers’ zijn en gestandaardiseerde behandelmethodes, is dat voor eenzaamheid in de verste verte niet het geval. Het is dus niet mogelijk de ‘symptomen’ van eenzaamheid in een overzichtelijk lijst naast die van depressiviteit te zetten.
De twee belangrijkste criteria voor depressiviteit: je depressief voelen (wat dat dan ook moge zijn) en geen plezier meer in het leven hebben, die zijn bij chronische eenzaamheid vaak niet anders. Daarom is het vragen naar hoe het zit met de persoonlijke relaties altijd zinvol.
