Overal duikt de vraag op hoe de gemeente zich gaat inzetten voor ‘de eenzame burger’. Wil je als beleidsmaker daar een zinnig antwoord op geven, dan heb je kennis nodig. Deze.
Eenzaamheid en beleid
Op gemeenten rust de last om een oplossing te bieden voor eenzaamheid. De oorzaak van deze bizarre situatie is dit:
Een paar decennia geleden was de kennis van eenzaamheid nog maar minimaal. Wat wel duidelijk was, was dat er aanstormende babyboomers waren, mensen die na 2020 een enorme druk zouden gaan leggen op de zorg, omdat ze tegen die tijd allemaal oud, eenzaam, hulpbehoevend en een grote kostenpost zouden zijn.
Omdat we allemaal zijn opgegroeid met het idee dat oud en eenzaam bij elkaar horen, was de vrees dat eenzaamheid bij ouderen de pan uit zou rijzen. Eveneens op intuïtie gebaseerd was het idee dat al die eenzame oude mensen zouden zorgen voorkantenkoppen als deze:
Dat wil niemand.
Lage SES
Tot slot werd gedacht dat mensen in achterstandsituaties wel de meeste last zouden hebben van eenzaamheid, dus werd de last van het oplossen van eenzaamheid bij de gemeente gelegd, ingebed in de Wet Maatschappelijke Ondersteuning, de WMO en de Wet Publieke Gezondheid (WPG).
Maar wil je eenzaamheid werkelijk aanpakken, dan word je geconfronteerd met het feit dat eenzaamheid door alle leeftijden en sociale klassen een rol speelt en dat de eenzaamheid bij ouderen maar een magere tien procent bedraagt van het totale probleem.
10% van het probleem
Eenzaamheid komt veel meer voor bij andere leeftijdsgroepen, waarbij de groep van rond de twintig jaar procentueel de meeste eenzaamheid ervaart. Zou je hen kunnen helpen, dan levert dat in gezondheidsjaren veel meer op dan wanneer je de pijlen alleen richt op ouderen. Zij zijn bovendien in staat om sneller en eenvoudiger te leren wat nodig is om hun eigen eenzaamheid op te lossen. Ouderen die zich eenzaam voelen vormen maar tien procent van het hele probleem. Toch koos de Rijksoverheid ervoor om uitsluitend voor ouderen een bewustwordingscampagne te voeren.
Druk op gemeenten
Steeds meer neemt de druk op gemeenten toe om allerlei maatschappijen organisaties en het bedrijfsleven te betrekken bij de aanpak van eenzaamheid. Maar wie betrek je erbij en met welk doel? Iedere actie, hoe klein ook, drukt op de gemeentebegroting. Voordat je besluit wat je gaat doen is het zaak kennis te hebben van de problematiek. Zodat je kunt beslissen welke stappen de beste zijn.
Probleemanalyse eenzaamheid
Deze Probleemanalyse Eenzaamheid een mooi startpunt. Compact, helder, overzichtelijk. Speciaal interessant voor wethouders, beleidsambtenaren, WMO-raden, raadsleden, Tweede-Kamerleden, kortom, iedereen die zich bezig houdt met de toekomst van de volksgezondheid.
Ons allemaal
In zijn algemeenheid kan gesteld worden dat last van eenzaamheid voorkomt op elke leeftijd en bij mensen van elke achtergrond. Van de totale bevolking heeft 40% naar eigen zeggen te vaak last van eenzaamheid en 10% heeft dermate last van ernstige eenzaamheid dat zij dit als een dagelijkse last ervaren, dus chronisch eenzaam zijn. In Nederland betreft dat dus meer dan anderhalf miljoen mensen.
Hoe je het ook wendt of keert, we hebben allemaal dagelijks te maken met eenzaamheid. Als we er niet zelf last van hebben, dan toch wel een van de mensen die we zo door de dag heen in persoon of online tegenkomen. Je ziet het niet aan de buitenkant, maar het is er wel.
Probleem?
Als er zo veel mensen last van hebben, is het dan niet normaal dat we ons eenzaam voelen? Nee. De enorme aantallen mensen die lijden onder eenzaamheid en daar de rekening van betalen in de vorm van jaren korter leven, zeggen iets over onze beschaving. Over hoe bewust wij leven, hoe bewust wij zijn van ons gebrek aan gezondheid en van de noodzaak je verbonden te voelen met andere mensen.
Eenzaamheid is een gezondheidsprobleem van de eerste orde, in gevolgen te vergelijken met de corona epidemie. Je ziet aan het verschil in aanpak dat we nogal goed zijn in reageren op plotselinge noodsituaties en nogal slecht in reageren op even grote nood, die zich niet als een duveltje uit een doosje presenteert, maar al jarenlang sluipend door de bevolking heen kruipt.
Eenzaamheid en beleid
Dit enorme gezondheidsprobleem, dat zich niet laat oplossen met lieve kaartjes aan een eenzame oudere of kopjes koffie op een perron, lig op het bord van de gemeente. Het is absoluut noodzakelijk dat een gemeente zich laat voorlichten alvorens er beleid op te formuleren en zich daarbij niet beperkt tot de voorlichters van de Rijksoverheid, die ten slotte hun eigen agenda hebben.
Gelukkig zijn inmiddels in heel Nederland voorlichter en specialisten eenzaamheid die hun kennis delen en kunnen adviseren over een aanpak van eenzaamheid. Neem contact op.
