Situationele eenzaamheid

Eenzaamheid die tijdelijk is, en veroorzaakt door een bepaalde situatie, wordt wel situationele eenzaamheid genoemd. Maar er zit een adder onder het gras…

Wie door omstandigheden niet in de gelegenheid is contacten te onderhouden kan zich daardoor behoorlijk eenzaam voelen. Denk aan expats, aan mensen die voor opname in een ziekenhuis liggen, denk aan mensen die gedetineerd zijn, aan mensen die in een verpleeghuis ver van hun woonplaats revalideren. Maar ook een vakantie alleen kan eenzaamheid oproepen.

Situationele eenzaamheid

De eenzaamheid die door dat soort situaties wordt veroorzaakt (getriggerd) wordt situationele eenzaamheid genoemd. Vaak wordt gedacht dat dit, omdat het nu eenmaal tijdelijk is, geen probleem is. Toch zijn dit juist de situaties waarin blijkt dat iemand wel of niet goed met eenzaamheid kan omgaan.

Alleen of niet alleen…

Situationele eenzaamheid is geen andere soort eenzaamheid. Het voelt net zo ellendig als je je eenzaam voelt omdat je aan het andere eind van de wereld zit en je vrienden zijn samen iets leuks aan het doen zonder jou, als wanneer je je eenzaam voelt omdat je relatie over is. De benaming voegt ook niet zo erg veel toe, je hebt er niet zo veel aan.

Situationele eenzaamheid

Als je je door een bepaalde situatie eenzaam voelt confronteert dat jou met het feit dat je blijkbaar eerder geen last had van eenzaamheid. Het laat je voelen hoe belangrijk de relaties waren die je had, of hebt. Het is reden om die relaties te koesteren en er net wat meer tijd en aandacht aan te besteden. Ben je aan het backpacken in de wildernis, zonder telefoonbereik, dan zal dat koeteren even bij jou van binnen moeten gebeuren.

Eenzaamheid zet je aan tot actie, maar dat is dan wel de actie om je relaties te onderhouden. Kan dat door omstandigheden niet, dan kun je in elk geval in gedachten je relaties eens bewust de revue laten passeren. Deze situatie geeft je de kans om je dankbaarheid voor de relaties die je hebt te overwegen. En als blijkt dat je eigenlijk andere relaties zou wensen, dan is dat een goed voornemen voor later.

Omgaan met eenzaamheid is een van de belangrijkste competentie die we in het leven moeten leren. Als blijkt dat je in een bepaalde situatie last hebt van eenzaamheid, doe dan eens een cursus om ermee te leren omgaan.

Situationele eenzaamheid door COVID

Wie gedwongen wordt een situatie te ondergaan, gaat er anders mee om, dan iemand die er zelf voor gekozen heeft. Toch maakt het niet veel uit of je je eenzaam voelt doordat je de afdeling niet af mag, of dat je je eenzaam voelt omdat je lekker in je eentje op vakantie ging en het viel vreselijk tegen, dat alleen zijn. Het feit dat we gedwongen worden alleen te zijn maakt de eenzaamheid niet dragelijker of minder dragelijk.

Dat iedereen door isolerende maatregelen zal merken zich eenzaam te voelen is volstrekt logisch. Hoe je daarmee omgaat is een kwestie van persoonlijke ontwikkeling: heb je geleerd ermee om te gaan, dan is het nog steeds niet leuk, maar je hebt er geen langdurige last van. Heb je niet geleerd om te gaan met eenzaamheid en blijf je steken in een diep verdriet en verlangen, dan is de kans groot dat je op weg bent chronisch eenzaam te worden en dat is behoorlijk gevaarlijk.

In en situatie waarin we onze contacten niet kunnen onderhouden zoals we dat gewend waren, vaagt dat flexibiliteit en bewust omgaan met relaties. Wie in staat is de bestaande relaties te onderhouden, bijvoorbeeld door af en toe te skypen in plaats van naar de kroeg te gaan, die zal minder problemen hebben dan iemand die lijdzaam wacht tot het over is. Wachten tot het over is, is bij eenzaamheid altijd gevaarlijk.

In de nieuwe situatie relaties aangaan is ook een prima manier om eenzaamheid minder te voelen, maar het belang van bestaande relaties, en dan vooral van familie, is bijna niet te overschatten. Ervoor zorgen dat de familiebanden en banden met vrienden warm blijven is een van de belangrijkste manieren om eenzaamheid te verminderen. Dat moet je dan wel zelf doen…

Vertrouwen

Wie het vertrouwen heeft dat het wel weer goed komt, wie in staat is ook in de nieuw situatie vriendelijke contacten te hebben, die zal waarschijnlijk ook later in het leven geen probleem hebben met al dan niet tijdelijke veranderingen waardoor het onderhouden van contacten lastig is.

Wie in die tijdelijke omstandigheden van eenzaamheid wegkwijnt heeft blijkbaar een probleem, namelijk: niet goed kunnen omgaan met eenzaamheid. Het is zaak dat serieus te nemen en dat te zien als een aanleiding tot verandering en in voorkomende gevallen als een roep om hulp.

Situationele eenzaamheid is een beetje te vergelijken met wat in de Engelssprekende landen wel wordt aangeduid als ‘state-loneliness’.

Adder onder het gras

Eenzaamheid veroorzaakt stress. Eenzaamheid die langer duurt dan pakweg een jaar, is chronisch geworden, met alle gevolgen van dien. Voor veel mensen duurt het niet eens een jaar voordat de hersenen zodanig zijn veranderd dat niet alleen functionele veranderingen zijn opgetreden, maar ook structurele. Situationele eenzaamheid kan dan ook ongemerkt overgaan in chronische eenzaamheid.

Het is van het grootste belang om chronische eenzaamheid te voorkomen. Bij situaties die eenzaamheid oproepen moet je weten wat je kunt doen om je eenzaamheid op te lossen.