Vraag van een student over thuiszorg en eenzaamheid
Gisteren werd ik benaderd door iemand die een scriptie aan het voorbereiden was met deze vraag: Werkt de hulpverlening zoals we die hebben opgezet, waarbij mensen thuis wonen en één op één hulp krijgen, eenzaamheid in de hand of niet. Omdat die vraag zich niet in een enkele zin laat beantwoorden, waag ik er een blogje aan.
Maakt alleen wonen eenzaam?
Want eigenlijk is er een vraag die aan deze vraag voorafgaat en die niet perse te maken heeft met al dan niet thuishulp versus hulp in een verzorgings- of verpleeghuis. Dat is de vraag of alleen wonen eenzaamheid in de hand werkt. En die vraag laat zich ook alweer niet zonder meer beantwoorden. Het goede antwoord is, zoals vaak: dat hangt ervan af.
Alleen wonen kan fijn zijn!
Wie graag alleen woont en volop in het leven staat, in de gelegenheid is om allerlei sociale contacten te onderhouden en dat ook doet, die is uitsluitend door dat alleen wonen op geen enkele manier meer ‘vatbaar’ voor eenzaamheid dan iemand anders, bijvoorbeeld iemand die samen met anderen het leven deelt. Maar dat betekent dat er nogal wat voorwaarden zijn waaraan voldaan moet worden. Kijk maar:
Voorwaarden
Je moet het fijn vinden om alleen te wonen. Je moet volop aan het leven kunnen deelnemen. Je hebt sociale contacten en onderhoudt die. Wie door welke omstandigheid ook alleen woont, maar liever met anderen samen zou wonen, loopt zeker kans op eenzaamheid. Eenzaamheid krijgt dan namelijk eerder de kans zichzelf te versterken en dat is geen situatie waar je graag in wilt zitten.
Risicovoller leven
Wie ouder wordt krijgt bovendien onherroepelijk te maken met het feit dat de energie minder wordt, de lichamelijke mogelijkheden meestal ook wel, en dat het minder eenvoudig is het sociale netwerk in stand te houden, laat staan uit te breiden. Dat betekent dat alleen wonen risicovoller wordt naarmate men ouder wordt. In een inmiddels beroemd artikel laat Holt-Lunstad zien dat sociaal isolement en eenzaamheid, of men zich daar nu wel of niet van bewust is, een risicofactor is voor vroegtijdig overlijden.
Geen aanrader
Langer alleen thuis wonen is voor ouderen daarom zeker niet aan te bevelen. Sociaal isolement en eenzaamheid liggen hier meer voor de hand dan in een woonvorm waar mensen met anderen samenwonen.
Thuiszorg en eenzaamheid, hoe zit het nou daarmee?
Dan nu de oorspronkelijk vraag: de één op één thuiszorg, werkt dat eenzaamheid in de hand? Thuiszorg is persoonlijke zorg. Persoonlijke zorg is een dienst die per definitie één op één gebeurt: je wordt ook in een verzorgings- of verpleeghuis niet collectief onder de douche gezet. Dat betekent dat mensen direct in contact staan met een verzorgende, of dat nu in de situatie is waarin zij alleen thuis wonen of waarin zij in een gedeelde woonvorm leven. Toch zijn er verschillen.
Relatief grote rol voor de zorgverlener
Als iemand alleen thuis woont is de kans dat de verzorgende een relatief grote rol speelt in het leven groter dan wanneer iemand in een woonvorm leeft waar meer contacten voor de hand liggen. Daarbij moet overigens het verzorgingshuis niet worden verheerlijkt: ook daar zitten mensen vaak dag in dag uit alleen op een kamer, al dan niet uit eigen keus.
De zorgverlener is belangrijk!
Die grote rol kan bijdragen aan welbevinden, maar kan ook bijdragen aan eenzaamheid. Het is goed om je hiervan bewust te zijn, als cliënt, als organisatie en uiteraard als verzorgende zelf. Enerzijds is het helpend als iemand steeds dezelfde verzorgende heeft (vaste contacten zijn altijd meer vertrouwen en veiligheid gevend dan voortdurende wisselende personen).
Geen surrogaat vriend…
Anderzijds is het voor verzorgenden soms een belasting als zij gezien worden als een persoonlijk heel belangrijk contact, terwijl het voor henzelf uiteraard in de eerste plaats werk is. Voor degene die verzorgd wordt is het beter om steeds dezelfde personen te ontmoeten, omdat wisselende contacten eenzaamheid in de hand werkt.
Kansen voor het oprapen
Een netwerk hebben dat groter is dan de verzorging alleen is voor iedereen beter, maar niet altijd haalbaar. Die relatief grote rol van verzorgenden biedt ook kansen. Training in communicatietechnieken zou voor veel verzorgenden een mogelijkheid zijn om anders (en eenvoudiger) om te gaan met de vraag van cliënten om meer contact. Meer contacten, mogelijk van vrijwilligers, zou de belasting van verzorgenden in dit opzicht verlichten.
Thuiszorg en eenzaamheid…
Al met al is het antwoord dus: puur alleen wonen is een risicofactor voor eenzaamheid, of men nu te maken heeft met verzorging of niet. De vraag of thuiszorg beter is dan zorg in een verzorgingshuis gezien in het licht van eenzaamheid, is daarmee deels beantwoord.
Verzachten
Deels, want er is meer. Mensen om je heen lost eenzaamheid niet op. Dat vraagt namelijk een actieve rol van de persoon zelf en lang niet altijd is dat mogelijk. Daarom is er een grote rol weggelegd voor verpleging en verzorging. Waar eenzaamheid niet opgelost kan worden, kan het op zijn minst verzacht worden.
Weet wat eenzaamheid in de hand werkt en vermijd dat
Van grote invloed daarbij zijn de omgang met de cliënt in de zin van: regelmaat in bezoek en behandeling, zo min mogelijk wisselende contacten en een positieve, oplossingsgerichte manier van communiceren met de cliënt.
Er valt voor het omgaan met eenzaamheid in situaties waar een aanpak (in de zin van een oplossing) niet mogelijk is, nog heel veel te vertellen. Volgende keer misschien.
