Hulp bij Eenzaamheid – hoe niet en hoe wel
Bijna vijftig procent van de Nederlanders voelt zich eenzaam. Een op de twee. Dat betekent dat je op dit moment waarschijnlijk naast iemand zit, werkt of woont die zich eenzaam voelt. Of misschien ben jij het zelf wel. Het gekke is: we praten er nauwelijks over. Terwijl eenzaamheid niet zomaar een vervelend gevoel is. Het is een emotie die al in de wieg begint en die je brein fundamenteel verandert. En die veranderingen hebben verstrekkende gevolgen.
Eenzaamheid is geen karakterfout
Laat me beginnen met het belangrijkste: eenzaamheid is een emotie, geen ziekte en geen zwakte. Het is een signaal, net zoals honger of dorst. Een signaal dat er iets ontbreekt. Maar waar honger simpel op te lossen is met eten, daar ligt het bij eenzaamheid een stuk ingewikkelder. Want eenzaamheid doet iets met je hersenen. Die hersenveranderingen zorgen ervoor dat de gangbare adviezen – “ga vaker naar buiten”, “word lid van een club”, “zoek contact” – vaak averechts werken. Probeer je het toch, ondanks je tegenzin, dan voel je je vaak ellendig. Je denkt dat het aan jou ligt. O.K. het ligt wel aan jou, mar het is niet iets dat je zo maar kunt overwinnen. Je brein is dan waarschijnlijk beïnvloed door eenzaamheid. Lees meer over hoe dat werkt.
De spiraal van eenzaamheid
Als je je eenzaam voelt, interpreteert je brein dat als een dreiging. Je brein activeert het stresssysteem: de HPA-as. Die hypothalamus-hypofyse-bijnier-as gaat aan het werk en zorgt voor een continue productie van cortisol, het stresshormoon. In het begin is dat geen probleem. Stress is een nuttig overlevingsmechanisme. Maar chronisch verhoogde cortisolwaarden? Die zijn funest. Je immuunsysteem raakt ontregeld. Ontstekingen ontstaan. Weefsels en bloedvaten raken beschadigd. Je stemming en gedrag veranderen. Je bijnieren raken uitgeput.
Dan begint de neerwaartse spiraal. Door die hersenveranderingen ga je je sociaal op achterstand voelen. Je trekt je terug. Op school of werk word je misschien wel gepest, je wordt er in elk geval gevoeliger voor. Je krijgt minder relaties. De permanente stress blijft. Je wordt ziektegevoelig.
De eenzaamheid verergert. Je sociale brein functioneert steeds minder goed. De feelgood hormonen die je normaal gesproken zou krijgen bij het omgaan met mensen, die zijn er niet meer. Je vindt het niet fijn om met mensen om te gaan, omdat je brein je tegenwerkt. Je doet het minder en minder. Je hebt hulp bij eenzaamheid nodig. Krijg je die niet?
Dan is het eindpunt van die spiraal chronische eenzaamheid.
Waarom “gewoon gezellig doen” niet werkt
Hier komt het cruciale punt: hulp bij eenzaamheid faalt zo vaak omdat we uitgaan van een normaal functionerend brein.
Maar het eenzame brein is niet normaal. Het is veranderd. En die veranderingen maken dat:
- Het brein nieuwe verbindingen blokkeert
- Een negatieve bias positieve ervaringen saboteert
- Sociale kansen niet worden herkend
- Omgaan met anderen niet fijn voelt
Snap je het probleem? We zeggen tegen iemand met een brein dat verbindingen blokkeert: “Ga nieuwe mensen ontmoeten!” We zeggen tegen iemand wiens brein positieve ervaringen saboteert: “Maar het was toch gezellig?” We zeggen tegen iemand die sociale kansen niet herkent: “Je moet gewoon initiatief nemen!”
Het is alsof je tegen iemand met een gebroken been zegt: “Ga gewoon lopen!”
De aanpak
Eenzaamheid aanpakken vereist twee sporen. Omdat je twee dingen tegelijk moet doen: het brein ontspannen én leren hoe je relaties vindt die bij jou en jouw situatie passen. En dat bij voorkeur tegelijkertijd. Daar moet hulp bij eenzaamheid om draaien. Het begint met kennis. Niet alleen kennis over wat eenzaamheid is, maar vooral kennis over hoe je brein werkt, hoe het veranderd is, en welke hulp daadwerkelijk effectief is.
Laten we eerlijk zijn: eenzaamheid die al langer duurt is een hersenprobleem. Niet in de zin van een psychische aandoening, maar in de letterlijke zin dat je hersenen zijn veranderd door langdurige stress en verkeerd sociaal functioneren. Wat langer is in dit verband? Dat hangt ervan af. Als je snel leert. leert je brein ook snel zich aan te passen aan eenzaamheid. Kleine kinderen leren het snelst, dus…
Een hersenprobleem los je niet op met goedbedoelde tips van ouders, vrienden of een praatje met de buurvrouw. Niet door zo maar onder de mensen te komen en niet met vrijwilligerswerk. omdat die mensen het niet goed bedoelen, maar omdat ze niet weten hoe een eenzaam brein werkt. Echte hulp is hulp met verstand van eenzaamheid. Van wat werkt voor wie, in welke situatie.
De grootste bijdrage aan gezondheid
Hier is de harde waarheid: de grootste bijdrage die je kunt leveren aan de gezondheid – die van jezelf of die van anderen – is eenzaamheid verminderen.
Ja, bewegen is goed. Ja, gezond eten is goed. Maar fijne relaties? Die zijn het best. Want eenzaamheid doodt. Letterlijk. Het verhoogt het risico op hart- en vaatziekten, diabetes, beroertes en vroegtijdige dood meer dan roken of obesitas. Eenzaamheid is meer dan alleen een “beetje vervelend”. Het is een immens volksgezondheidsprobleem. En het vereist een professionele aanpak.
Niet omdat mensen die zich eenzaam voelen zwak zijn. Maar omdat hun hersenen zijn veranderd. En die verandering omkeren, dat doe je niet in je eentje. Dat vraagt kennis, tijd, begeleiding en een veilige omgeving om te oefenen. De spiraal van eenzaamheid is sterk en onaangenaam. Maar de weg eruit is er ook.
Het begint met erkennen dat dit geen simpel probleempje is. Het begint met begrijpen hoe je brein werkt. En dan is het slim om met de juiste hulp van start te gaan. Hulp van mensen die weten waar ze het over hebben.
Want ja, je kunt eenzaamheid overwinnen. Maar niet door harder je best te doen om “gezellig te zijn”. Wel door je brein te leren ontspannen en nieuwe, gezonde verbindingen aan te gaan.
Dat je daar deskundige hulp bij nodig hebt is logisch. Het gaat tenslotte om je brein.
Zoek die hulp, het werkt echt.
Jeannette Rijks, november 2025
