Beeldvorming rond eenzaamheid is aan het veranderen. Was eenzaamheid eerst een exclusief domein van ouderen, nu zijn het enerzijds ouderen en anderzijds jongeren die het beeld bepalen.
Beeldvorming over eenzaamheid is letterlijk terug te vinden in de foto’s die een zoekopdracht op Google oplevert. Waren er in 2010 nog vrijwel uitsluitend foto’s te zien van ouderen, al dan niet met rollator, tien jaar later zijn het foto’s van ouderen en jongeren.
Er is een andere manier om beeldvorming te peilen, en dat is in 2012 gedaan.
Beelden over eenzaamheid
In 2012 is door de Stichting Eenzaamheid.info een kennistest afgenomen. Deze test meet hoe goed iemand op de hoogte is van de wetenschappelijk aangetoonde feiten rond eenzaamheid. Wij hebben de data van 256 respondenten verwerkt. De uitkomsten geven een indruk van de beelden die leven bij eenzaamheid.
Toelichting per vraag
-
89% van de respondenten meent dat eenzaamheid in de afgelopen 20 jaar is toegenomen. In werkelijkheid, gebaseerd op de cijfers van CBS is eenzaamheid licht afgenomen. Slechts 3% van de respondenten gaf een correct antwoord.
-
84% van de respondenten meent dat mensen eenzamer worden naarmate ze ouder worden. Uit onderzoek blijkt het tegendeel.
-
Alleenstaande mannen van 90+ is eenzaamheid procentueel het grootst. 61% koos het juiste antwoord.
-
De vraag naar de grootste aantallen mensen die last hebben van eenzaamheid leverde dit beeld op:
- 49% denkt dat het gaat om gepensioneerden en
- 19% denkt dat dit de schoolgaande jongeren zijn.
- Een derde deel van de respondenten gaf het correcte antwoord: de meeste mensen die zich eenzaam voelen bevinden zich in de beroepsbevolking.
-
Bijna een vijfde deel van de respondenten denkt dat mensen die last hebben van eenzaamheid meestal een gebrek aan sociale vaardigheden hebben. Gelukkig geeft 82% wel het correcte antwoord, namelijk dat dit absoluut niet het geval hoeft te zijn.
-
60% van de respondenten meent dat eenzame mensen in contact brengen met elkaar een oplossing is voor eenzaamheid. Onderzoek toont aan dat dit eenzaamheid juist kan verergeren.
-
Dat eenzaamheid je afweersysteem aantast wist 89% van de respondenten.
-
Twee derde van de respondenten denkt dat huisbezoek bij ouderen, om na te gaan of ze last hebben van eenzaamheid, verstandig is. Aangetoond is dat dit niet het geval is.
Anno 2012
In 2012 was de overtuiging dat eenzaamheid een ouderenprobleem is. De oorzaak van die beeldvorming is waarschijnlijk te zoeken in de aandacht voor toenemende vergrijzing, die na de tweede wereldoorlog langzamerhand bezit nam van ons denken. Gerontologie, de studie die de levensfase van ouderen bestudeert, kreeg de kans te groeien: er zullen steeds meer oderenkomen, hun behoeften en wensen in kaart brengen is belangrijk.
De bestudering van eenzaamheid is daardoor in ons land voor een groot deel gedomineerd door gerontologie. De aandacht voor eenzaamheid bij ouderen is daar uiteraard terecht, maar door die beeldvorming is de aandacht voor eenzaamheid op andere leeftijden niet sterk geweest.
Anno 2020
Doe je in 2020 een zoekopdracht in Google naar foto’s van eenzaamheid, dan is het beeld anders. Plaatjes van ouderen worden afgewisseld met plaatjes van jongeren. Dat is niet vreemd. Sinds een paar jaar zijn er in Nederland mensen actief in het vragen van aandacht voor eenzaamheid bij jongeren en dan vooral bij de schoolgaande jongeren. Ook hebben we een aantal wetenschappers in Nederland die daar meer aandacht voor vragen en die de media weten te vinden. Denk aan Marlies Maes en Gerine Lodder.
In 2020 verscheen een artikel van Shovestul et al., over de risicofactoren bij eenzaamheid. Daaruit blijkt dat leeftijd de belangrijkste factor is. Zo is in deze figuur goed te zien op welke leeftijd eenzaamheid het meest voorkomt.
In deze figuur is goed te zien dat eenzaamheid piekt rond de twintig jaar en dan geleidelijk aan afneemt naarmate mensen ouder worden. Aangezien eenzaamheid leidt tot grote gezondheidsproblemen en vroeg overlijden is de vraag nog wel een beetje of de mensen die zich al jong erg eenzaam voelen niet simpelweg uit de grafiek verdwijnen.
Hiaat
Opvallend in deze figuur is dat eenzaamheid als het ware ‘uit de lucht komt vallen’ op de leeftijd van 10 jaar. Het ontbreken van gegevens in deze figuur laat zien hoe klein de aandacht voor eenzaamheid bij kinderen is. Veel mensen, ook wetenschappers, zien niet in dat kinderen zich eenzaam kunnen voelen. Er is vrijwel geen onderzoek naar eenzaamheid bij kinderen jonger dan tien jaar.
Beeldvorming rond eenzaamheid
Hoe het precies komt is niet helder, maar dat eenzaamheid vaak wordt gezien als een probleem van ‘zielige mensen’, mensen die niet voor zichzelf kunnen zorgen, is een feit.
Als je weet dat eenzaamheid iets is wat ons allemaal overkomt en dat het maar van een paar toevallige omstandigheden hoeft af te hangen of je er blijvend last van houdt, als je bovendien weet dat 40% van de (wereld)bevolking last heeft van eenzaamheid, dan is het tijd dat we het beeld bijstellen. Eenzaamheid, of je er nu zelf mee worstelt of niet, raakt ons allemaal.
Het beeld mag nog wel eens keer bijgesteld.
