Sabine Alders is ervaren loopbaancoach en helpt met haar bedrijf, Act2be, gedreven mensen naar ander werk of een andere richting in hun leven. Zoals ze zelf zegt: “Voel je vrij om de beste versie van jezelf te worden en met jouw grootse eigenzinnigheid jezelf en je omgeving positief te beïnvloeden.”
Over eenzaamheid gesproken – Werkloosheid slecht voor je welzijn
Vanwege mijn werkzaamheden en mentorschap op het gebied van loopbaan- en re-integratie-begeleiding ontving ik enige tijd terug onderstaande informatie:
Werkloosheid slecht voor je welzijn maar tast op den duur ook je persoonlijkheid aan
Je baan kwijtraken blijkt een groter effect te hebben dan een scheiding of de dood van een partner. Werkloosheid blijkt bovendien niet alleen iemands welzijn, maar ook zijn persoonlijkheid aan te tasten. Als baanloze word je na verloop van tijd minder mild en open. En je voelt je minder autonoom op intellectueel vlak.
“Dat werkloosheid een blijvend effect heeft op het welzijn is bekend. Dat de persoonlijkheid daar ook door verandert, is niet eerder wetenschappelijk aangetoond”, constateert de Tilburgse hoogleraar psychologie Jaap Denissen.
Veranderingen zijn omkeerbaar
De invloed van baanloosheid op de persoonlijkheid blijkt uit een studie van twee Britse universiteiten met bijna zevenduizend deelnemers (gepubliceerd in het Journal of Applied Psychology).
Er is ook goed nieuws. De veranderingen zijn omkeerbaar: wie weer werk vind, hervindt zijn oude ik.Werkloosheid ingrijpender
Uit een aanpalende studie bleek dat werkloosheid dieper ingrijpt in welbevinden dan de dood van een partner of een scheiding. In beide situaties is er hetzelfde patroon: het welbevinden duikelt omlaag, maar na een aantal jaar komt men er weer overheen. Het verlies wordt op den duur verwerkt.
De effecten van werkloosheid zijn daarentegen blijvend. “Blijkbaar heeft dit ingrijpende gevolgen voor de eigenwaarde van mensen”, aldus Denissen.
Tot zover een deel van het artikel, dat overigens verder bestond uit een Engelstalig citaat uit het ‘Journal of Applied Psychology, Feb 9 , 2015’ waarin een toelichting op het onderzoek.
Een artikel dat een wetenschappelijke onderbouwing geeft van dat wat ik in de afgelopen 35 jaar in de praktijk al in vele vormen ben tegengekomen. Je baan kwijtraken heeft een enorme impact die veel verder reikt dan alleen verlies van inkomen. Het betekent verlies van structuur, verlies van status, verlies van dagelijkse contacten, voor velen ook verlies aan zingeving of het gevoel een deel van de maatschappij te zijn.
Uiteraard verschilt de impact van het baanverlies per persoon en per situatie. Gaat het om een bedrijfsreorganisatie, dan ga je samen met anderen en dat zet jouw situatie in een ander perspectief. Betreft het een individueel ontslag dan voelt het vaak als een persoonlijk onrecht. Ongeacht de achterliggende oorzaak is het effect in vrijwel alle gevallen verstrekkend.
Vaste patronen worden verbroken, verlies van zekerheden, verlies van structuur en contacten met collega’s, soms verlies van status en zelfs identiteit als iemand zich sterk vereenzelvigd heeft met zijn beroep of de functie. In de arbeidsmarkt van de afgelopen jaren is er in veel gevallen ook geen direct zicht op nieuwe baanmogelijkheden en worden de sociale vangnetten steeds verder beperkt. Al met al zaken die het gevoel van onzekerheid versterken.
In de loop der jaren heb ik vele honderden mensen mogen begeleiden, waarvan velen zich geconfronteerd zagen met het verlies van hun baan. Mensen gaan dan werkelijk door een rouwproces, wat veelal door de omgeving en de werkgevers behoorlijk onderschat wordt. Het effect is ingrijpend, zoals dit onderzoek dus ook aantoont, zeker wanneer de werkeloosheid langere tijd duurt.
Dat er in veel gevallen sprake is van boosheid en verdriet is begrijpelijk. Meestal slijt dat na verloop van tijd, een nieuwe baan wil dan absoluut helpen als die redelijk snel gevonden wordt. Duurt het langer dan is er vaak sprake van toename van o.a. gebrek aan zelfvertrouwen. Ik heb werkelijk situaties meegemaakt waarin mensen niet konden omgaan met het baanverlies, zodat ze langere tijd hun directe omgeving niet informeerden en de schijn van werk ophielden. Zij gingen dagelijks op gebruikelijke tijd de deur uit en brachten hun ‘werktijd’ in een winkelcentrum of andere plek door. Hoe zwaar moet dat voor iemand zijn te leven in ontkenning en de spanning van de schijn ophouden?!
Gedurende mijn jarenlange praktijk heb ik ervaren dat goede begeleiding van mensen bij ontslagsituaties sterk bijdraagt bij aan het sneller hervinden van persoonlijke balans en creëren van nieuwe kansen. Wat mij in al die jaren echter opviel was dat, ondanks professionele ondersteuning, de impact van het baanverlies onevenredig effect had op velen. De ondersteuning met aandacht voor een rouwfase, verkenning van de persoonlijke wensen en mogelijkheden en nieuwe kansen op de arbeidsmarkt, zou op zich voldoende kunnen zijn om het gebeurde een plek te geven en verder te gaan. Rationeel was eigenlijk niet goed te verklaren waarom bij sommigen het baanverlies zo´n heftige emotionele pijn veroorzaakte. Niet alleen in de fase direct na het ontslag, maar over een langere periode. Dit met effect op het sociale leven van de persoon en op zijn persoonlijk welbevinden.
Vergelijkbare problemen kwam ik tegen bij medewerkers die door ziekte niet meer konden werken, uiteindelijk hun baan kwijtraakten of wel een andere functie binnen de organisatie moesten accepteren. Vanzelfsprekend heeft ziekte een behoorlijke invloed op je leven en als het tot blijvende beperking leidt is de impact groot. Alleen al het leren omgaan met die situatie vraagt het nodige van mensen. Wat echter sterk onderschat wordt is dat het naast het ziekte- en herstelproces iemand ook buiten zijn gebruikelijke sociale en maatschappelijke situatie plaatst. Dat vraagt vaak een extra zware aanpassing.
Het verbreken van vertrouwde patronen, zelfs als ze niet prettig zijn, maakt dat het gevoel van veiligheid en vertrouwen wordt aangetast. Het maakt onzeker, geeft spanning en als dit langdurig is heeft het consequenties voor de gezondheid. Het verlies van werk is ook een verbroken patroon, dat voor onbalans en spanning zorgt. Het zorg voor een verhoogt cortisol niveau, het stresshormoon, wat op de lange duur tot aantasting van het fysieke systeem kan leiden. Één van de redenen waarom ontslag tot de ernstige ‘life events’ behoort. Dat op zich is al ernstig genoeg, maar een belangrijker effect van ontslag is de ervaring van buitensluiting. Buitensluiting, er niet meer bij horen, uit de groep gezet worden, is een uiterst pijnlijke ervaring. Reden waarom in vroeger tijden ´verbanning´ als zware straf werd ingezet.
Neuropsychologisch onderzoek heeft inmiddels aangetoond dat bij buitensluiting hetzelfde hersengebied als bij fysieke pijn wordt geactiveerd. Datzelfde geldt voor de beleving van eenzaamheid waarbij hetzelfde hersengebied wordt geactiveerd. Niet vreemd dus dat verlies van werk invloed heeft op de persoonlijkheid: het verandert de werking van de hersenen. Met deze wetenschappelijke feiten is duidelijk geworden dat baanverlies,vergelijkbaar met buitensluiting en eenzaamheid een pijnlijk ervaren teweegbrengt met grote gevolgen. Zo vond ik dan eindelijk na vele jaren een duidelijke en wetenschappelijk onderbouwde verklaring voor datgene wat ik in de praktijk al zo vaak heb gezien.
Helaas is ontslag iets wat kan gebeuren in een werkzaam leven en lastig te voorkomen. Rekening houden met de gevolgen ervan kunnen we wel. Aandacht voor de effecten van buitensluiting, mogelijk gevolgd door een ervaren van eenzaamheid, kan bijdragen aan een sneller herpakken en keren van de nadelige gevolgen. Deze inzichten hebben mij in mijn werk als Loopbaanprofessional èn als Specialist Eenzaamheid enorm geholpen. Hierdoor heb ik mijn begeleiding nog beter afgestemd op de situatie van de cliënt zodat bijvoorbeeld met behulp van het programma Leef! langdurige problemen worden voorkomen.
Sabine Alders-du Bosc
september 2015
(Loopbaan-)Coach, Specialist eenzaamheid www.act2b.nl
