Kwetsbare groepen

Als het om eenzaamheid gaat wordt er al gauw gedacht dat bepaalde groepen mensen een groter risico lopen om zich eenzaam te blijven voelen dan anderen. Zijn er wel speciale risicogroepen?

Eenzaamheid is van iedereen

Eenzaamheid spaart niemand. Het is een normaal onderdeel van ieders leven. Hoe je ermee omgaat bepaalt of je ermee blijft rondlopen of dat het van voorbijgaande aard is. Wie niet weet hoe je goede, bevredigende verbindingen met andere mensen kunt aangaan en onderhouden, blijft last houden van eenzaamheid. En dan (dan pas!) is eenzaamheid een probleem. Want eenzaamheid houdt dan zichzelf in stand.

Veranderingen in een leven zorgen meestal voor veranderingen in de relaties die je hebt, en dat leidt tot eenzaamheid. Mensen met veel ‘levensschuddingen’ lopen dan ook meer risico om eenzaamheid te ervaren, maar op zich is dat geen reden aan te nemen dat zij daar dan ook lang last van houden. Degenen die er lang last van hoen zijn degenen die minder goede vaardigheden hebben in het leggen en onderhouden van relaties en mensen die in belemmerende omstandigheden leven. En beide kunnen iedereen overkomen.

De duvel en de grote hoop

Het klopt dat eenzaamheid vaker een probleem is voor mensen die ook in andere opzichten al vaak aan het kortste eindje trekken. Is je cognitief vermogen al behoorlijk verminderd door langdurige armoede, dan gaat het oplossen van eenzaamheid waarschijnlijk niet al te makkelijk. Heb je ervaring als cliënt in de GGZ? Dan kan het stigma of je persoonlijke problemen bijdragen aan het lastiger vormen van leuke relaties. Ben je mantelzorger, dan kan het zijn dat die zorgen en het simpele tijdgebrek het onderhouden van contacten in de weg staan.

Maar hier is het opletten geblazen. Ja, er zijn omstandigheden die het lastiger maken iets aan eenzaamheid te doen. En ja, je zou daar bepaalde groepen mensen onder kunnen vangen. Dan nog is een heel groot deel van die mensen, vaak meer dan de helft, niet in de problemen.

Het zou niet alleen onzin zijn, het zou mensen onnodig een stigma kunnen opleveren als we bijvoorbeeld alle oudere allochtonen en alle mantelzorgers en alle mensen met een handicap en alle jonge moeders en alle pas getrouwde mensen en alle alleenstaanden en ga zo maar door… op een grote hoop zouden gooien en meewarig zouden gaan bekijken omdat ze misschien last hebben van eenzaamheid.

Gebrekkige zelf-vaardigheden

Eenzaamheid kunnen oplossen betekent dat je moet kunnen reflecteren op je eigen situatie. Iemand die niet in staat is te reflecteren op het eigen leven zal zich niet zo gauw bewust zijn van het feit dat eenzaamheid een probleem is. Je hoeft daarbij niet eens over een bijzonder laag IQ te beschikken. Stress, Burn-out, ziekte, tal van oorzaken kunnen ervoor zorgen dat je minder goed na kunt denken over je eigen situatie èn over de toekomst.

Zelfsturing bestaat uit een aantal vaardigheden die je moet hebben om je leven behoorlijk op de rit te houden. Het gaat erom dat het leven, werk, tijd, en motivatie zelf leert sturen zonder dat je door anderen aangezet of gemotiveerd hoeft te worden. Als je dat niet kunt, door welke oorzaak ook, zal het heel lastig zijn iets aan eenzaamheid te doen.

Omstandigheden

Ben je beperkt in je mogelijkheden doordat je lichamelijk niet tot veel in staat bent, of doordat geldgebrek ervoor zorgt dat je lijdt aan tunnelvisie, dan zal het aanpakken van eenzaamheid niet tot je eerste prioriteiten horen.

Als je van huis uit een beetje een angsthaas bent zul je moeite hebben de stappen te doen die nodig zijn om je leven te veranderen. Heb je nooit om hulp leren vragen, dan bestaat de kans dat je eindeloos in een cirkeltje blijft ronddraaien omdat je er in je eentje niet uitkomt.

Risico

Waar zijn die mensen dan die zich zo eenzaam voelen? Nou gewoon, thuis. Of aan het werk. Of op school. Want het gaat om gewone mensen. Of ze nu autochtoon zijn of niet, minder vitaal of niet, analfabeet of niet, oud of niet, alleenstaand of niet. Het zal duidelijk zijn, er zijn nauwelijks specifieke risicogroepen te vinden.

Uit onderzoek blijkt dat alle omstandigheden die leiden tot minder goed cognitief functioneren ervoor zorgen dat iemand minder in staat is eenzaamheid aan te pakken. Denk daarbij aan:

• niet in staat zijn tot zelfreflectie
• geldgebrek
• fysieke beperking
• klein netwerk
• gezondheidsproblemen

Tot slot is er een groep die vaak over het hoofd wordt gezien. Dat is de groep mensen die hulp heeft ontvangen bij de aanpak van eenzaamheid, maar door die hulp geen verbetering heeft gerealiseerd. Deze mensen lopen – onterecht! – het risico te denken dat het hun eigen tekortkoming is die hen in de situatie van eenzaamheid houdt. Het is niet vreemd dat mensen dan de neiging hebben het dan maar op te geven.

Kwetsbare groepen

Uiteraard zijn er mensen die door hun leeftijd of handicap niet (meer) in staat zijn iets aan eenzaamheid te doen. Zij hebben recht op steun in aandacht. Dat oplossen van eenzaamheid in die gevallen vaak geen optie is, ligt voor de hand. Toch is het zinvol ook dan te bezien wat de persoon zelf kan beïnvloeden. Zelf je eigen leven vormgeven is onderdeel van de life skills die je helpen eenzaamheid te overwinnen, ook als je oud bent.