Wie terecht komt in ‘de zorg’ krijgt vaak met persoonlijke veranderingen te maken. Eenzaamheid staat dan al snel om de hoek te wachten.
Eenzaamheid in de zorg, een containerbegrip
Eenzaamheid is het gevoel dat we hebben als onze verbinding met andere mensen niet (meer) voldoet aan onze behoefte. Het is een soort pijn, een signaal om in actie te komen en er iets aan te doen. Eenzaamheid is daarom een volstrekt unieke ervaaring. Eenzaamheid is van alle tijden, alle mensen en alle leeftijden. Maar ook de ene soort zorg is de andere niet. Daarom is het absoluut niet mogelijk een standaard-aanbeveling voor ‘de zorg’ te maken. Om het anders te zeggen: ‘De’ Zorg bestaat niet.
Verandering lokt eenzaamheid uit
Er zijn situaties die, meer dan andere, eenzaamheid als het ware uitlokken. Verlies van gezondheid, van autonomie, van woonplek, van een dierbare, zijn bekende risicofactoren. Wie terecht komt in ‘de zorg’ krijgt vaak met al die zaken te maken. Eenzaamheid staat dan al snel om de hoek te wachten.
Als mensen aan de zorg van een ander zijn toevertrouwd, zijn ze daarmee vaak afhankelijk van de kennis van zaken van die ander. Niet alleen van de kennis specifieke kennis van ziektes en verzorging, maar zeker ook kennis van hoe je een mens kunt steunen in moeilijke periodes.
Weten wat er speelt
Kennis van eenzaamheid is daar een belangrijk onderdeel van. Weten wat je overkomt als je opeens in een nieuwe situatie terecht komt. Weten dat eenzaamheid daarbij hoort. Weten dat dat wel naar is, maar dat dat er helaas bij hoort. Weten wat je als buitenstaander kunt doen en waar je grenzen liggen, welk advies je kunt geven en op welk moment bepaalde hulp zinvol is, het zijn allemaal vormen van kennis die van belang zijn om te zorgen dat mensen zo min mogelijk lijden…
Eenzaamheid in de zorg maakt ongezond
Omdat eenzaamheid het afweersysteem ondermijnt is het effectief aanpakken van eenzaamheid een vorm van aandacht die zich op termijn dubbel en dwars uitbetaalt. Minder eenzaamheid betekent meer levensgeluk, minder afhankelijkheid, minder depressiviteit, minder snel verloop van Alzheimers… kortom, winst te over.
Binnen de zorg is het daarom van levensbelang te weten wat mogelijk en wenselijk is bij het bestrijden van eenzaamheid. Dat begint bij eenvoudige kennis van het fenomeen bij alle bij de zorg betrokken mensen. Dat betekent ook kennis hebben van de omstandigheden die eenzaamheid kunnen verminderen. Dat betekent mensen weten te ondersteunen bij het doormaken van een belangrijke transitie, waardoor eenzaamheid minder kans krijgt.
Overbelast systeem door eenzaamheid
Eenzaamheid is een belasting van het stressysteem en daarmee alleen al ondermijnt het de gezondheid. (zie ook Sendhil Mullainathan & Eldar Shafir). Deels is de oorzaak: hersenveranderingen door permanente stress. Het is niet mogelijk eenzaamheid te voorkomen. Maar er kan vaak meer dan je zou denken.
Om een paar eenvoudige voorbeelden te noemen: verminderde hoorfunctie geeft verhoogd risico op eenzaamheid. Omdat voorkomen beter is (en een stuk eenvoudiger!) dan genezen, is het van groot belang bij mensen die aan de zorg van een ander zijn toevertrouwd, de oren en het horen zo goed mogelijk in orde te houden. Met regelmatige controles van de gehoorgang, met eventueel gehoorapparaten.
Regelmaat is van het grootste belang bij het voorkomen van eenzaamheid. Telkens een andere zorgverlener aan je bed vergroot het gevoel van onveiligheid. Vanuit onveiligheid legt niemand prettig contacten. Het zorgt voor stress. Steeds op dezelfde tijd dezelfde zorgverlener is een utopie, maar wel een doel dat zo goed mogelijk benaderd moet worden om eenzaamheid te verminderen.
Eenzaamheid in de zorg: een wereld te winnen
Zo is er heel veel te verbeteren in allerlei omstandigheden die eenzaam maken of de eenzaamheid versterken. Vaak is het dit soort eenvoudige dingen, waar veel winst valt te behalen. Maar je moet het wel weten! Er valt nog heel veel te winnen.
