Verreweg de meeste ouderen voelen zich niet eenzaam. Onderzoek wijst uit dat de meeste mensen zich gelukkiger voelen naarmate ze ouder worden.
Eenzaamheid bij ouderen, is dat wel zo’n probleem?
Als je het woord eenzaamheid laat vallen, denkt iedereen aan ouderen. Rollators, trieste blikken van een Eenzame Oudere vanuit een Eenzaam Flatje naar buiten, terwijl er maar Niemand Komt. Het kan toch niet zo zijn dat wij de eenzame medemens laten zitten! Hop, actie! Zoek maar eens naar beelden van eenzaamheid met Google, dan zie je het resultaat: in het merendeel van de plaatjes figureren ouderen.
Eenzaamheid is geen ouderenprobleem
Dat beeld is tragisch, want het klopt totaal niet met de werkelijkheid.
Allereerst demoniseert het de ouderdom, volkomen ten onrechte. Verreweg de meeste ouderen voelen zich niet eenzaam. Onderzoek wijst uit dat de meeste mensen zich gelukkiger voelen naarmate ze ouder worden. Je hoeft dus niet zo bang te zijn dat eenzaamheid je toegrijnst naarmate je ouder wordt. Echt, de meeste ouderen zijn geen eenzame betreurenswaardige schepsels.
Klein deel van het probleem eenzaamheid
Ten tweede is eenzaamheid bij 75-plussers maar een heel klein deel van het grote probleem dat eenzaamheid onze maatschappij oplevert. Eenzaamheid bij kinderen geeft gezondheidsproblemen en psychische problemen die een mensenleven kunnen duren, maar er is nauwelijks aandacht voor. Tot voor kort was het merendeel van de psychologen nog van mening dat eenzaamheid pas in de adolescentie ontstond. Gevolg hiervan is dat in de meeste beroepsgroepen deze opvatting nog bestaat. Eenzaamheid bij volwassenen én bij kinderen is een gezondheidsbedreiging van de eerste orde, te vergelijken met de gevolgen van roken of drinken.
Signaal van tekort aan verbinding
Ten derde is eenzaamheid op zich geen probleem, net zo min als pijn op zich een probleem hoeft te zijn. Het is wel vervelend, voor veel mensen is het zelfs het meest ellendige gevoel dat er is, maar het heeft een functie. Het is een signaal dat je in actie moet komen. Een seintje om je te verbinden met anderen. En dat moet je zelf doen. Daar hoef je geen landelijke acties voor op te tuigen. Liever niet zelfs. Wie zich pas eenzaam voelt heeft waarschijnlijk wel behoefte aan steun en troost, maar wie niet leert zelf vorm te geven aan de sociale omgeving, zal altijd afhankelijk blijven van hulp.
Chronische eenzaamheid
Eenzaamheid wordt pas een echt probleem als mensen de vaardigheden niet hebben om hun eigen leven zo vorm te geven dat ze geen last hebben van eenzaamheid. Of als dat door omstandigheden niet meer kan. Maar dan is het ook een giga-probleem. Want eenzaamheid die chronisch is geworden, daar kom je niet zo maar meer van af. Eenzaamheid verandert je persoonlijkheid op een onaangename manier.
Je wordt minder goed in staat gezichten te interpreteren. Neutrale gezichten beschouw je sneller als bedreigend. Je wordt angstig, achterdochtig en je trekt je terug. Je wordt dommer. Een achteruitgang van 10 IQ punten is meer regel dan uitzondering. Je hormoonhuishouding raakt in de war, met gevolg dat je het niet fijn vindt om met mensen om te gaan. Al met al is chronische eenzaamheid een aanslag op je hersenen en op je persoonlijkheid.
Kopje koffie hulp tegen eenzaamheid?
Dat vraagt om meer dan gezellige huiskamers of uitjes of koffieochtenden. Dat vraagt om de erkenning dat eenzaamheid op elke leeftijd en in elke omstandigheid een bedreiging kan zijn van de gezondheid. Dus ja, eenzaamheid bij ouderen i echt een groot probleem. Maar het probleem is nog veel groter bij de rest van de bevolking. Dat vraagt om specialisten die kinderen helpen. En jonge moeders. En mensen op de werkvloer. En ja, ook ouderen.
Dat vraagt om deskundigheid om mensen te leren omgaan met zichzelf en met anderen. Om die hersenen, die werkelijk ingrijpend zijn veranderd door eenzaamheid, weer een kans te geven zich te ontwikkelen tot gezonde hersenen. Daar moet je voor geleerd hebben. Een Specialist Eenzaamheid kan dat. En die schenkt daar vast ook wel een kopje koffie bij.
