Kijken we naar de cijfers van vóór corona, dan zien we dat eenzaamheid echt toeslaat boven de 85 jaar. Dat is er niet beter op geworden.
Eenzaamheid bij Nederlandse ouderen in 2021
Al sinds onderzocht wordt hoe het in ons land met eenzaamheid is gesteld weten we dat eenzaamheid een probleem is dat voor ouderen groter is naarmate de leeftijd toeneemt. Het is niet zozeer dat eenzaamheid op hogere leeftijd door de hoge leeftijd eerder voorkomt, maar het wordt lastiger om eraan te ontsnappen. Of dat nu is door afleiding te zoeken of door het op te lossen door relaties aan te knopen.
Wie zijn die ouderen?
Toch is het nodig dat ‘ouderen’ wat te nuanceren. Want wanneer val je in de categorie ‘ouder’? Het blijkt dat de ‘ouderen’ van nu minder last van eenzaamheid hebben dan degenen van dezelfde leeftijd die een generatie eerder de statistieken bevolkten. Anders gezegd: wie vroeger oud en eenzaam was op zeventig jaar, is dat nu niet.
Vitaal
Zoals veertig het nieuwe dertig is, en zestig het nieuwe veertig, zo is misschien tachtig wel het nieuwe zestig. Veel mensen denken dat je met tachtig bent uitgeteld, maar vele vitale honderdjarigen laten een ander beeld zien. Het is vaak lastig om je als dertigjarige voor te stellen dat je nog een leven kunt hebben boven de vijftig. Toch hoeft eenzaamheid echt niet toe te slaan alleen omdat je ouder wordt.
Boven de 85
Kijken we naar de cijfers van vóór corona, dan zien we dat eenzaamheid echt toeslaat boven de 85 jaar. Dat wil zeggen: de mate van eenzaamheid, die gemiddeld in de bevolking heerst is 25%, boven de 85 wordt dat rond de 50%. Ernstige eenzaamheid, gemiddeld een feit voor zo’n 11% van ons, wordt dan 14%. (Cijfers afkomstig van het Ministerie van Volksgezondheid en Zorg). Na de isolatiemaatregelen die corona met zich meebracht, werd een toename van eenzaamheid gemeten.
Mogelijkheden
Dat is volkomen logisch, als je beseft dat eenzaamheid wordt getriggerd door veranderingen in het patroon van je relaties. De vraag hoe je daarmee omgaat, zodanig dat je je niet meer eenzaam voelt is voor iedereen een opgave geweest. Wie meer mogelijkheden tot haar of zijn beschikking heeft, heeft meer kans de eenzaamheid op te lossen. En zo is de oudste oudere naar alle waarschijnlijkheid het minst in staat om de verandering op te vangen.
Chronisch
Het is aannemelijk dat ernstige (chronische) eenzaamheid het meest voorkomt bij ouderen, naarmate zij ouder worden, omdat zij minder opties hebben om ermee om te gaan. Eenzaamheid overkomt namelijk iedereen wel eens, maar wie niet in staat is om er zelf wat aan te doen, loot kans om in een situatie van langdurige, dus chronische eenzaamheid te komen.
Keuze maken
Dat is verdrietig, maar is dat een reden om hulp bij eenzaamheid vooral aan ouderen aan te bieden? Hoe onaardig het ook klinkt, ik denk van niet. Eenzaamheid is vaak wel op te lossen, maar de oplossing moet altijd door de persoon zelf worden gevonden. Waar geen oplossing te verwachten is, (omdat de persoon om wie het gaat niet bij machte is zelf te veranderen), is het niet zinvol te proberen toch aan een oplossing te werken.
Enerzijds is er dus de keus aan welke leeftijdsgroep je de schaarse middelen besteed, aan de andere kant is er de keus welke hulp (oplossen of ondersteunen) je wilt of kunt bieden. Om die keus te maken, is wijsheid nodig.
De kalmte van Epictetus en de Stoïcijnen:
Heer, geef mij de kalmte die dingen te aanvaarden die ik niet kan veranderen, de moed om de dingen te veranderen die ik kan veranderen, en de wijsheid om het verschil tussen beide te kennen.
Wijsheid opdoen
Het is mooi om de heer te vragen je die wijsheid te geven, maar het kan anders. Als je om welke reden dan ook de drang voelt om te helpen bij eenzaamheid, dan is het nodig om kennis van zaken te hebben. Met name om te weten wanneer je met een oplossing kunt komen en wanneer troost je enige optie is. Die kennis kun je verwerven, je hoeft daarvoor niet te wachten op goddelijke tussenkomst.
Meer bewust
Ouderen in Nederland zijn niet allemaal eenzaam. Maar er zijn wel veel mensen die last hebben van eenzaamheid, waaronder ook veel ouderen. Corona heeft in die situatie geen verbetering gebracht, en dat is zacht uitgedrukt. Een geluk bij een ongeluk: het heeft ons wel meer bewust gemaakt van een groot probleem. Voor oud en jong.
Eenzaamheid bij Nederlandse ouderen
Eenzaamheid bij ouderen in Nederland, het is er. Of het nu gaat om de oudste ouderen of om min of meer vitale senioren, om 100% ‘Hollanders’ of om mensen vanuit andere culturen, eenzaamheid vind je overal. Er kan heel veel aan gedaan worden, waarschijnlijk veel vaker dan mensen zelf denken.
Goede hulp is deskundige hulp
Eenzaamheid is een individueel en complex probleem. Mensen verdienen het om goede hulp te krijgen, hulp die verder gaat dan goede bedoelingen alleen. Dat dat nodig is blijkt uit onderzoek: nog steeds wordt veel ingezet op contacten en ontmoetingen, terwijl we inmiddels weten dat dat vrijwel niet helpt. Wat wel helpt is voor een deel te vinden in wat Movisie op een rij heeft gezet.
Bezint, eer ge begint…
Het duurt helaas ontzettend lang voordat eenzaamheid serieuze aandacht krijgt. Serieus in de zin van: verder reikend dan een liefdevol uitgestoken hand. Verder, met kennis van zaken en vakbekwaamheid. Al meer dan twintig jaar werk ik en pleit ik voor meer kennis en deskundigheid. Zodat mensen betere, professionele hulp krijgen. Het is nodig. Mensen verdienen echte hulp.
