Eenzaam, ach, dat is iedereen wel eens…
We doen net alsof eenzaamheid simpelweg over gaat als we maar met mensen omgaan. Jaren en jaren van pogingen om dat in de praktijk te brengen hebben ons niets verder gebracht. Verbijsterend genoeg lijkt het of er steeds maar weer nog meer van hetzelfde wordt gedaan, al werkt dat niet. Het lijkt ook wel of nietmand zich afvraagt hoe het toch komt dat die eenzaamheid maar niet minder wordt, ondanks al die initiatieven die overal steeds maar weer gestart worden.
Eenzaamheid verandert je hersenen. Je brein is fysiek anders als je last hebt van eenzaamheid. Het is meer dan een gevoel – het is een neurologische aandoening die professionele interventie vereist. Het is verleidelijk te denken dat het zo’n vaart niet loopt, maar wereldwijd onderzoek toont het onomstotelijk aan. Wie zich eenzaa mvoelt heeft een brein dat anders werkt. Dat is niet zo erg als het maar een korte tijd duurt, maar je brein went snel aan een andere toestand en past zich aan… de bedrading voor sociale interacties wordt minder. Wie niet goed weet om te gaan met relaties loopt kans zich eenzaam te blijven voelen, omdat sociaal zijn steeds lastiger wordt.
Eenzaam…
Wanneer je chronisch eenzaam bent, zijn je hersenen permanent in een staat van zelfbescherming: verhoogde waakzaamheid voor sociale bedreigingen, meer stresshormonen en alert zijn op sociale signalen: die zouden wel eens een bedreiging kunnen zijn…. Al die veranderingen in je brein maken het verbinden nog moeilijker. Dat is precies wat je voelt; je wilt helemaal niet ‘onder de mensen komen’. Goedbedoelde ‘samenkomst’-activiteiten of door vrijwilligers geleide programma’s kunnen die neurologische patronen net zo min omkeren als een vriendelijk gesprek een gebroken bot kan herstellen.
Niemand verwacht dat iemand van een depressie herstelt door ‘gewoon positever te denken’, maar toch bieden we vergelijkbare ontoereikende oplossingen voor eenzaamheid. De wetenschap is duidelijk: chronische eenzaamheid vraagt om getrainde professionals die de neurobiologische mechanismen ervan begrijpen. En niet alleen begrijpen, maar ook weten hoe ze kunnen helpen om dat brein te herstellen. Want gelukkig kan dat wel degelijk!
Natuurlijk moet er goede zorg zijn!
Net zoals we goede medische zorg voor fysieke aandoeningen verwachten, moeten we goede en deskundige zorg eisen voor eenzaamheid. Als we de veranderingen in de hersenen niet aanpakken, betekent dit dat we de symptomen behandelen en tegelijkertijd de onderliggende aandoening negeren. Zo blijf je gevangen in een cyclus van eenzaamheid, ondanks goedbedoelde maar ineffectieve ‘contactmogelijkheden’.
Eenzaamheid is een ernstige gezondheidstoestand. Het is een feit dat eenzaamheid een gespecialiseerde behandeling vereist, die voorafgaat aan het kunnen ontwikkelen van sociale activiteiten. Het valt moeilijk te bevatten dat de helft van de bevolking ermee kampt. Toch is dat een waarheid als een koe. Het RIVM houdt al jaren de cijfers bij. We weten dat eenzaamheid een enorme invloed heeft op de gezondheid. Dat heeft gevolgen voor de hele bevolking. We weten dat eenzaamheid miljoenen kost aan gemiste productiviteit, geleverde gezondheidszorg en niet te vergeten aan gemiste kansen in het leven van individuele mensen.
Ooit valt het kwartje…
Ik zie het zo: ooit wist niemand wat hygiëne was en mensen gingen dood als ratten. Heel lang wist niemand dat het ook anders kan. De middeltjes die mensen aangrepen om hun ziektes te bestrijden waren onder andere aderlating, een kip vastbinden aan het lichaam van een zieke, gemalen hoorn van een eenhoorn die door een maagd in slaap was gesust. We lachen er nu om, maar zelf doen we het niet beter als het om eenzaamheid gaat. Het aantal interventies dat geen rekening houdt met het veranderde brein is niet te tellen.
Natuurlijk, het valt niet voor iedereen mee om te erkennen dat eenzaamheid je probleem is. Maar het is beter om dat wel te doen en in actie te komen, dan te blijven doorsukkelen en lijden. Het is de hoogste tijd dat mensen goede hulp eisen en zich niet meer met een kluitje in het riet laten sturen.
