Eenzaamheid begint in de wieg. Ieder mens leert hoe eenzaamheid voelt: het is wat je voelt als je alleen wordt gelaten. Elke baby leert het. Niet elke baby leert het op een fijne manier.
Eenzaamheid begint in de wieg
Zie het voor je. Een baby in een wiegje. Die baby lag tot voor kort bij de moeder op de buik, maar nu is het tijd voor een eigen bedje. Voor dat kindje is elk vertrouwd patroon verbroken. Het ritme van de ademhaling van de moeder, de warmte, de hartslag, de troost, de voeding, de geur, alles is weg. Er is ook geen ander menselijk contact voor in de plaats gekomen, er is een nieuw en vreemd bedje. Dan gaat dat baby’tje huilen.
Je zou kunnen zeggen: dat is vocaliseren om de nabijheid van de moeder af te dwingen. En dat is precies zoals sommige wetenschappers het zullen omschrijven. Je kan ook gewoon zeggen dat dat kind huilt om zijn of haar moeder. (Sorry, mannen, maar dat kind komt nu eenmaal uit haar buik). Als die moeder dan komt (of de papa) en het kind geruststelt, weet dat kindje dat als het gaat huilen, de moeder weer komt. Dat is een normaal patroon.
Verdriet, machteloosheid
Maar als dat kind huilt en blijft huilen, tot de aderen op dat kleine paarse hoofdje helemaal dik geworden zijn en het schor is geworden van het krijsen en er komt nog steeds niemand, dan kan zo’n kind het ook opgeven. Dan heeft die baby een wijze les geleerd, namelijk dat als je je eenzaam voelt het geen enkele zin heeft om te huilen, want er komt toch niemand.
Voor zo’n baby kan het gevoel van eenzaamheid voor altijd gekoppeld zijn aan het gevoel van machteloosheid. Dat is wat aangeleerde hulpeloosheid betekent. Als je dat is overkomen kun je het gevoel hebben dat je nu eenmaal een eenzaam mens bent, omdat je eerste les in relatie tot eenzaamheid was dat je er toch niets aan kunt doen.
Omdat dit soort levenslessen typisch iets is wat je leerde voordat je kon praten, heb je er geen idee van dat het jou is overkomen. Je weet ook niet hoe het heet, je hebt er letterlijk geen woorden voor.
Trauma
Wat ik net heb beschreven is een vorm van trauma. Een trauma is een schokkende gebeurtenis die nadelige gevolgen heeft voor het functioneren van een mens. Oorspronkelijk werd het woord alleen gebruikt voor lichamelijke gebeurtenissen. Dat herken je nog als je in een ziekenhuis de afdeling trauma chirurgie tegenkomt. Daarbij gaat het dan om lichamelijke beschadigingen, terwijl bij psychisch trauma geestelijke beschadigingen worden bedoeld.
Bij trauma denk je misschien aan heel zware gebeurtenissen, zoals mishandeling of incest, maar ook schijnbaar kleine aanleidingen kunnen nare trauma’s opleveren. Hoe kleiner het kind, zou je zelfs kunnen zeggen, des te groter de invloed van een relatief kleine gebeurtenis. Je moet daarbij bedenken dat een klein kind nog niet zo veel heeft meegemaakt, die heeft nog maar weinig vergelijkingsmateriaal om de ervaringen te relativeren.
Leermachine
Kinderen die heel snel leren hebben aan een half woord voldoende en dat heeft in negatieve zin ook invloed op het sneller leren van nare ervaringen. Dat geldt ook voor wat wel wordt genoemd ‘micro-trauma’, kleine geniepige ervaringen die je zelfvertrouwen ondermijnen.
Een scheiding geeft een ongelofelijk ingrijpende verstoring van patronen van relaties, met name voor de betrokken kinderen. Het idee dat kinderen die erg jong zijn er geen weet van hebben, is volledig fout. Hoe jonger een kind tijdens de scheiding, des te groter de effecten op de toekomst van het kind kunnen zijn. Het idee dat ze het och niet merken omdat ze zo jong zijn, moet je echt helemaal vergeten, het is niet waar.
Patronen van relaties zijn de basis van ons bestaan
Relatie met je ouders
De relatie die je heb met je ouders is je allereerste en je belangrijkste. Zij vormen je bron van veiligheid en ze zijn het levende voorbeeld voor het aangaan en onderhouden van relaties. Onderzoek naar eenzaamheid bij kinderen is een zeer achtergebleven gebied en dat geldt ook voor onderzoek naar de effecten van vroege scheiding op eenzaamheid bij kinderen.
Vroeg geleerd
Het onderzoek dat er is, wijst sterk in één richting. Veel kinderen hebben jarenlang, tot ver in de volwassenheid, last van de scheiding, in die zin dat ze achterstanden hebben in ontwikkeling, maar ook zelf problemen ondervinden in het hebben en onderhouden van relaties.[1] Leer je al heel vroeg in je leven dat de relatie die de meest hechte was niet betrouwbaar is, dan heeft dat invloed op je hele verdere leven.
Verhelpen
Ben je zo iemand die daar last van heeft en heb je last van eenzaamheid, dan is het goed te weten dat daar heel veel aan te doen is, met de juiste begeleiding. Om eenzaamheid aan te pakken kun je bijvoorbeeld de cursus Creatief Leven doen; om een oud trauma aan te pakken zijn er gelukkig steeds meer goede traumatherapeuten. Van EMDR weten we dat het effectief is, maar ook de MATRIX methode is een onverwacht snelle en goed werkende vorm van hulp bij trauma.
Wat je ook doet, kom op voor jezelf
[1] Joseph, S., Mynard, H., & Mayall, M. (2000). Life-events and post-traumatic stress in a sample of English adolescents. Journal of Community & Applied Social Psychology, 10, 475-482.
