Gregory Bateson was een bijzonder veelzijdig wetenschapper met een brede interesse in hoe de wereld en de daarin aanwezige organismes werken.
Het model van Bateson in relatie tot eenzaamheid
Gregory Bateson was een man met een brede belangstelling. Zoek hem maar eens op, op Wikipedia, maar ook bijvoorbeeld bij NLP-websites. Dit stukje doet hem geen recht, maar zijn theorie over hoe mensen leren en veranderen is van groot belang voor de aanpak van eenzaamheid.
Bateson ontwikkelde een model (dat door Robert Dilts is aangevuld) van verandering dat verschillende niveaus omvat.
Niveaus van verandering
De onderlinge samenhang tussen de logische niveaus wordt door Bateson als volgt gedefinieerd:
- Een hoger logisch niveau organiseert de informatie op de onderliggende niveaus
- Veranderingen en leerprocessen op een bepaald logisch niveau vragen om stabiliteit op het naast hogere niveau
- Een verandering op een hoger logisch niveau zal veranderingen op de lagere niveaus teweeg brengen
- Een verandering op een lager logisch niveau kan verandering op een hoger niveau teweeg brengen
- De oplossing voor een probleem ligt doorgaans op een ander (hoger of lager) logisch niveau dan het probleem zelf
- Op ieder logisch niveau verlopen de leerprocessen anders en komen veranderingen op een andere manier tot stand
Van eenzaam naar niet-eenzaam
Wie zich eenzaam voelt wil daar verandering in aanbrengen. Vaak wordt gedacht dat een verandering op het niveau van de omgeving (bezoekjes, uitjes) daar een goede aanpak voor is. Eenzaamheid is echter een probleem op het niveau van identiteit. Je kunt dat horen als mensen zeggen: ‘Ik ben eenzaam’. Dat is een verklaring op identiteitsniveau. Dat betekent dat eenzaamheid aanpakken verandering vraagt op ten minste dat niveau. Het betekent ook dat alle verandering op lagere niveaus weinig kans op blijvend succes bieden.
Naar de invloed van omgeving op eenzaamheid is heel weinig serieus onderzoek gedaan. Het onderzoek dat er is laat zien dat mensen in een bedreigende omgeving meer eenzaamheid ervaren. Of het omgekeerde ook het geval is, namelijk dat dezelfde mensen in een niet-bedreigende omgeving zich minder eenzaam zouden voelen, dat is niet onderzocht. Nudgen, mensen in een zodanige omgeving plaatsen dat ontmoetingen bevorderd worden, is een onderneming die niet is gebaseerd op kennis.
Uit allerlei onderzoek komt keer op keer naar voren dat hulp in de vorm van aardig zijn voor elkaar weliswaar plezierig is, maar dat het eenzaamheid niet oplost. Nu is dat ook niet altijd mogelijk. Je kunt je goed voorstellen dat iemand die zojuist afscheid heeft moeten nemen van de partner, niet staat te springen om een nieuwe relatie. Het zou van weinig werkelijkheidszin getuigen om te proberen die eenzaamheid op te lossen.
Anderzijds is het vaak wel degelijk mogelijk eenzaamheid aan te pakken, terwijl hulpverleners dan gaan voor de weg van troosten. Maar helaas, hoe fijn en nodig ook, troost is geen aanpak van eenzaamheid. Natuurlijk mag het er onderdeel van uitmaken. Maar een echte oplossing kan alleen door de persoon zelf worden gerealiseerd, op identiteitsniveau. Iemand daarbij helpen vraagt om meer dan troostende woorden, dan vraagt om deskundigheid.
Bateson zelf was een buitengewoon mens. Hij was zo veelzijdig, had van zo veel kennisgebieden een groot begrip, dat het voor hem niet altijd eenvoudig kan zijn geweest om mensen te vinden die hem begrepen. mensen met wie hij kon stoeien over zijn ideeën, mensen die voor hem een klankbord vormden. Een eenzaam mens? Oei! Dat zou je nooit zo maar over iemand kunnen zeggen.
Wat je ook van Bateson vindt, hij heeft ons een prachtig model gegeven waarmee we leerprocessen kunnen beoordelen op hun waarschijnlijk succes. zo kunnen we aan de hand van dit model beoordelen hoe veel succes het sturen van een kaartje aan een vreemde zou hebben. Ga maar eens na op welk niveau dit gebeurt.
De beste aanpak van eenzaamheid is een aanpak op identiteitsniveau.
In de opleiding tot Specialist Eenzaamheid leer je hiermee werken.
