Nog geen dertig jaar onderwerp van onderzoek: eenzaamheid bij kinderen.
Eenzaamheid bij kinderen
Nog tot zo’n tien jaar geleden, dus nog een eind tot in deze eeuw, hadden de meeste psychologen de overtuiging dat eenzaamheid bij kinderen niet bestaat. Vreemd. Er zullen toch zeker psychologen bij de vleet zijn geweest die zelf uit hun kindertijd maar al te goed wisten wat eenzaamheid was.
Groepsdruk en schaamte?
Maar ja, als je van je prof te horen krijgt dat zoiets niet bestaat, wat gebeurt er dan? Dan denk je waarschijnlijk dat jij een uitzondering bent. En dan bijt je waarschijnlijk liever je tong af dan dat je je eigen ervaringen deelt in de collegezaal.
Eenzaamste groep
Dat hadden veel studenten beter wel kunnen doen. Dan waren ze er tenminste achter gekomen dat vrijwel elk kind weet hoe het is om je eenzaam te voelen. En dan hadden ze geweten dat studenten tot de meest eenzame groepen mensen horen.
Oud en eenzaam?
Maar helaas, zo is het niet gegaan. Het ging anders. Eenzaamheid staat sinds een halve eeuw hier en daar wel op het menu bij psychologen. Maar wel bij een speciaal soort psychologen. Bij mensen die zich richten op de levens van ouderen.
Intuïtie
Want ook onderzoekers doen wat we allemaal doen: we gaan af op onze intuïtie. En die intuïtie zegt dat oud en eenzaam bij elkaar horen. Zodoende is het gebruikelijk dat het onderzoek naar eenzaamheid zich voornamelijk concentreert op oudere mensen.
Late ontdekking!
Toch is er in de loop van de afgelopen halve eeuw wel degelijk hier en daar onderzoek gedaan naar eenzaamheid bij kinderen. Tegen de verdrukking in, kun je wel zeggen. Pas in de jaren negentig van de vorige eeuw werd duidelijk dat ook kinderen zich eenzaam kunnen voelen, zoals blijkt uit het werk van Cassidy and Asher 1992; Ladd et al. 1996.
Eenlingen
Bijzondere uitzonderingen op de regel waren in Nederland Jan van der Ploeg, die in Nijmegen streed voor meer aandacht voor eenzaamheid bij kinderen. Ondanks zijn publicaties viel zijn werk nauwelijks op. Ook in België is er wel iets gedaan: de onderzoeksgroep in Leuven valt op door hun werk op dit gebied.
Generatio spontanea
Wat opvalt als je kijkt naar onderzoeken over eenzaamheid bij kinderen, dan is het dat kinderen blijkbaar spontaan ontstaan op 12-jarige leeftijd. Metingen of kennis over kinderen die jonger zijn, moet je met een lantaarntje zoeken.
Kind vanaf de wieg
Een kind kan in de wieg al eenzaamheid ervaren. Dat zit zo. Eenzaamheid is het gevoel dat je hebt als jouw verbinding met andere mensen niet is wat jij nodig hebt. Als je als baby de dringende behoefte voelt om bij je moeder te zijn, en dat kan niet, dan voelt dat als eenzaamheid. Simple as that.
Buitenbeentje
Als je als kindje op de peuterspeelzaal het gevoel hebt dat je er niet bij hoort, voelt dat eenzaam. Als je op de basisschool aan de kant staat op het speelplein, omdat niemand met jou wil spelen, dan voelt dat eenzaam. Als je leraar de pest aan je heeft, om welke reden dan ook, dan kan dat enorm eenzaam voelen.
Overgang
Van de basisschool naar een andere school gaan kan betekenen dat je er niemand kent. Dat je in een nieuwe omgeving zit, met allemaal nieuwe gezichten. Als je dan anderen met elkaar in groepjes ziet kletsen, kan dat een diep gevoel van eenzaamheid geven.
Schulp
Lang niet alles van wat ik hierboven noem valt onder problematische eenzaamheid. Maar als je niet weet wat je overkomt, of als je gevoelens niet worden erkend, of als ze worden gebagatelliseerd, dan kun je je nog eenzamer gaan voelen en in je schulp kruipen. Het gevolg daarvan weer is, dat je hersenen veranderen, zodat je een ‘eenzaam brein’ ontwikkelt.
Brein
Ik durf te stellen dat honderdduizenden mensen dat hebben gedaan in de loop van de tijd. Van kleins af aan. Omdat niemand wilde erkennen dat ie zich eenzaam voelde. En met een eenzaam brein is het knap lastig om leuke relaties aan te gaan. Want een eenzaam brein, daar kom je niet zonder meer van af.
Actie!
Veel van wat ik hierboven noemde is dan ook wel degelijk aanleiding geweest tot een leven van eenzaamheid. Van kinds af aan. Ik wil graag dat daar verandering in komt. Dat begint met kennis. Het is niet genoeg. Zonder actie wordt het niets. Maar actie zonder kennis, daar hebben we nu wel genoeg van gezien.
Lees!
Heb je het beste met kinderen voor, zorg dan dat je iets weet van eenzaamheid. Begin eens met mijn boek: De Eenzaamheidsparadox. En lees eens iets moderns over de ontwikkeling van kinderen. En over kinderen en eenzaamheid. Bijvoorbeeld hier, in het artikel van Inge Pasteels and Kim Bastaits.
Iets…
En als je echt een verschil wilt maken en je wilt iets zinvols ontwikkelen voor de praktijk? Stel je hebt een achtergrond in pedagogiek of orthopedagogiek, laat je dan opleiden tot specialist eenzaamheid en ga aan de slag om ‘iets’ voor kinderen te ontwikkelen. Het maakt niet uit voor welke leeftijd, want er is nog vrijwel niks.
Als je om kinderen geeft, zorg dan dat je iets doet aan eenzaamheid.
