Is eenzaamheid voor ieder mens hetzelfde? Of voelt iedereen het anders? Wat is eenzaamheid eigenlijk precies?
De meest gebruikte definitie van eenzaamheid is die van De Jong-Gierveld: Eenzaamheid is een subjectief verschil tussen (kwaliteit van) aanwezige en gewenste relaties. Deze definitie veronderstelt dat je een afweging maakt tussen wat je hebt en wat je zou wensen. Een cognitief concept. Nieuw (hersen) onderzoek heeft echter aangetoond dat eenzaamheid een direct gevoelde emotie is, die geen afweging vereist tussen wat er is en wat je zou wensen. We weten dus ook dat eenzaamheid volstrekt individueel is: of je de emotie hebt is aan te wijzen in de hersenen, maar hoe je die emotie ervaart of benoemt is een persoonlijke zaak.
Fysieke ervaring
Eenzaamheid is een fysiek verschijnsel, net zoals honger of dorst dat is. Het geeft ons het signaal dat we een tekort hebben in onze patronen van verbinding met anderen. Door neuropsychologisch onderzoek van de laatste twintig jaar weten we inmiddels dat het gevoel van eenzaamheid een directe fysieke ervaring is. Van een persoon die eenzaamheid ervaart is hetzelfde hersengebied actief als van iemand die lichamelijke pijn voelt. Daarom komen we tot een nieuwe definitie.
Definitie van eenzaamheid
‘Eenzaamheid is het fysiek ervaren van een tekort in patronen van verbinding met andere mensen‘.
Meer dan een wens
Het gaat dus niet om het verschil tussen de contacten die je hebt en de contacten die je je zou wensen. Eenzaamheid drukt meer uit dan een wens. Voel je je eenzaam, dan is er ergens in jouw verbinding met anderen een tekort. We hebben verbinding met anderen nodig om ons gezond te ontwikkelen. Als kind, maar net zo goed in ons volwassen leven. Er is dan ook een menselijke basisbehoefte niet vervuld als je je eenzaam voelt. Dat is dus niet zo maar een kleinigheidje, dat is serieus.
Neuropsychologisch onderzoek heeft uitgewezen dat het gevoel buitengesloten te zijn, het gevoel van eenzaamheid, exact hetzelfde hersengebied prikkelt als wanneer iemand fysieke pijn heeft. Daaruit volgt dat eenzaamheid een fysiek verschijnsel is. Zoals pijn om ingrijpen vraagt omdat het een signaal is dat er iets fout is, zo is eenzaamheid het signaal dat er iets fout is in je relatie tot anderen.
Sociaal isolement
Eenzaamheid is ook weer iets anders dan sociaal isolement. Eenzaamheid is een gevoel, sociaal isolement een situatie. Waarbij gezegd moet dat beide elkaar kunnen overlappen, maar dat dat veel vaker niet zo is! Het zijn echt twee heel verschillende constructen.
Overleven dank zij eenzaamheid
Eenzaamheid een onderdeel is van ons overlevingsmechanisme. Het is het signaal dat er iets ontbreekt aan onze verbinding met andere mensen. Soms is dat heel begrijpelijk, bijvoorbeeld na het verlies van een partner. Maar ook als het op het eerste gezicht onbegrijpelijk is zal het signaal niet voor niets voelbaar zijn.
Het is dan zaak op zoek te gaan naar wat de werkelijke behoefte is, om te proberen daarin te voorzien. We hebben een patroon van netwerken met andere mensen nodig om als mens te kunnen functioneren. Als er in ons ‘levenspatroon’ iets verandert kan dat gevolgen hebben voor het patroon van verbinding die we met anderen hebben.
Fysieke gevolgen
We weten dus dat het een signaal is. Jammer genoeg vertelt dat signaal er niet bij wat we dan moeten doen, en om welk tekort het gaat. Het vereist wat speurwerk om daar achter te komen. Dat is nodig, want aan eenzaamheid moet je wat doe. Doe je dat niet, dan heeft je lichaam daarvan te lijden.
Gevolgen voor je functioneren
Er zij nogal wat gevolgen van langdurige eenzaamheid. Heel kort:
- Je wordt dommer
- Je wordt sociaal minder succesvol
- Je hebt geen lol meer in gezelschap
- Je gezondheid wordt zwakker
Dit zijn nog maar een paar van de gevolgen van eenzaamheid. Het heeft enorme impact op je lichamelijke functioneren. De negatieve gevolgen van eenzaamheid zijn indrukwekkend. Als je ook maar enigszins in een situatie bent waarin je wat kunt doen aan eenzaamheid, is het verstandig in actie te komen. Weet je niet wat je kunt doen of hoe je het moet aanpakken? Om hulp vragen is ook in actie komen.
Je kunt er zelf wat aan doen. Bijvoorbeeld met het programma Creatief Leven.
